Trọng dụng nhân tài trong khu vực công

Thứ ba, 05/01/2021

TAINANGVIET.vn - Tổng hợp các bài viết trên Báo điện tử Vietnamnet.vn của TS Phạm Mạnh Hùng, Viện Kinh tế và chính trị thế giới về kinh nghiệm công tác trọng dụng nhân tài của Singapore và thực tiễn Việt Nam hiện nay

TAINANGVIET.vn-Tổng hợp các bài viết trên Báo điện tử Vietnamnet.vn của TS Phạm Mạnh Hùng, Viện Kinh tế và chính trị thế giới về kinh nghiệm công tác trọng dụng nhân tài của Singapore và thực tiễn Việt Nam hiện nay

Cải cách đột phá để trọng dụng nhân tài ở Singapore

Chế độ trọng dụng nhân tài được thực dân Anh thực hiện ở Singapore từ tháng 1/1951 với mục đích rất hạn hẹp là đảm bảo việc tuyển chọn và bổ nhiệm công chức căn cứ vào tài năng không phải do sự đỡ đầu, hối lộ.

Sau khi thắng cử, tiếp quản chính quyền từ thực dân Anh vào tháng 6/1959, chế độ trọng dụng nhân tài được các nhà lãnh đạo đảng Nhân dân hành động tin dùng làm chủ thuyết phát triển đất nước. Do vậy, nó được mở rộng ra cả trong tuyển chọn lãnh đạo chính trị, trở thành nguyên tắc hoạt động của nền công vụ, nguyên lý vận hành của hệ thống chính trị, xã hội Singapore.

Ông Lý Quang Diệu vẫy tay với các cử tri Singapore tại một điểm tranh cử năm 2011. Ảnh: AP

Cố Thủ tướng Lý Quang Diệu nhất quyết rằng phải có một nền văn hóa trọng dụng nhân tài để xây dựng một nền công vụ hiệu quả, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội. Chính phủ đã thiết kế và thực hiện 4 đột phá lớn nhằm xây dựng một nền công vụ trong sạch, hiệu quả, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội.

Chính phủ muốn động lực vươn tới sự xuất sắc lan tỏa và bao trùm mọi giai tầng xã hội, muốn người dân Singapore thấy rằng cơ hội bình đẳng dành cho mọi người bất kể nguồn gốc xuất thân, gia thế, địa vị, chủng tộc, tôn giáo hay giới tính… Ai cũng có cơ hội cạnh tranh sòng phẳng để thành công nhưng chỉ những người xuất sắc nhất được lựa chọn, tạo điều kiện tốt nhất để đạt thành công.

Trừ diệt tham nhũng, thanh lọc cán bộ yếu kém

Đảng Nhân dân hành động Singapore tiếp quản chính quyền từ tay thực dân Anh khi nạn tham nhũng được coi là lẽ thường, là lối sống của nhiều công chức. Công chức mang tâm thế thực dân, vô cảm đối với nhu cầu của dân chúng. Ngoại trừ một số quan chức cấp cao người Anh được hưởng lương cao, phụ cấp hậu hĩnh, còn lại đa số công chức nhận mức lương thấp.

Bởi vậy, tham nhũng được xác định là căn bệnh ung thư cần tận diệt với một chiến lược loại bỏ cả động cơ và cơ hội tham nhũng. Tùy theo điều kiện ở mỗi thời kỳ mà thực hiện biện pháp phù hợp.

Ban đầu, do điều kiện kinh tế còn khó khăn, chưa thể tăng lương, cải thiện điều kiện làm việc cho cán bộ để giảm thiểu động cơ tham nhũng nên Singapore tập trung thực hiện biện pháp giảm thiểu cơ hội tham nhũng và tăng thật nặng hình phạt đối với hành vi tham nhũng.

Singapore ban hành Đạo luật mới toàn diện hơn để chống tham nhũng, trao cho Cục Điều tra tham nhũng nhiều quyền hơn trong bắt giam, khám xét, kiểm tra tài khoản ngân hàng… khi điều tra nghi phạm.

Hơn nữa, để Đạo luật chống tham nhũng luôn có hiệu quả, Singapore sửa đổi, bổ sung và ban hành Đạo luật mới khi cần thiết nhằm khắc phục lỗ hổng luật pháp và những vấn đề chưa lường tới. Thực tế, Đạo luật chống tham nhũng đã được sửa đổi, bổ sung vào các năm 1963, 1966, 1981 và một đạo luật mới được ban hành năm 1989.

Từ những năm đầu thập kỷ 1970, sau nhiều năm kinh tế tăng trưởng tốt, ngân sách khấm khá hơn, Singapore thực hiện cả biện pháp giảm thiểu động cơ tham nhũng với việc tăng lương và cải thiện điều kiện làm việc cho cán bộ.

Kết quả là Singapore đã đảo ngược tham nhũng từ thế “lợi lớn, rủi ro thấp” sang “rủi ro cao, lợi ít” và do vậy, tham nhũng không còn là vấn đề nghiêm trọng nữa. Tổ chức Minh bạch quốc tế xếp Singapore là nước tham nhũng ít nhất châu Á từ năm 1995 đến năm 2009, xếp thứ 3 thế giới năm 1995 và thứ 4 thế giới năm 2019.

Cùng với chống tham nhũng, Singapore quyết liệt sàng lọc, loại bỏ cán bộ yếu kém. Những công chức cao cấp người Anh yếu kém bị cho nghỉ hưu sớm hoặc cho thôi việc, chỉ giữ lại người có năng lực. Singapore cũng thực hiện việc cắt phụ cấp của công chức cấp cao để thúc đẩy nền kinh tế. Kết quả là tỷ lệ thôi việc cao, tạo chỗ trống để tuyển chọn những người tài giỏi nhằm nâng cao năng lực của bộ máy công quyền.

Chính sách sàng lọc công chức vẫn được Singapore tiếp tục thực hiện cho tới nay. Hàng năm, công chức nước này được đánh giá năng lực toàn diện để xếp loại và tái xem xét về triển vọng nghề nghiệp. Những người được đánh giá có triển vọng thì được giao việc để thử thách, rèn luyện.

Ngay cả công chức hành chính, khi tuyển chọn đầu vào đã được sàng lọc vô cùng khắt khe song ở độ tuổi 35, 36, họ được đánh giá về tiềm năng nghề nghiệp. Nếu kết quả cho thấy tiềm năng của họ thấp hơn so với năng lực của các thứ trưởng hiện thời thì họ bị yêu cầu rời khỏi hệ thống công vụ hành chính để nhường chỗ cho những người mới tài giỏi hơn, nhằm bổ sung luồng máu mới để hệ thống vận hành hiệu quả hơn.
Mỗi năm, Singapore có khoảng 5% công chức không đáp ứng được yêu cầu phải rời vị trí trong danh dự, bởi vậy trong bộ máy công quyền hầu như không có công chức chây ỳ, bất mãn.

Singapore ngày nay

Trao chức vụ lãnh đạo cho người tài

Cố Thủ tướng Lý Quang Diệu ví phát triển giống như bơi ngược dòng nước, người lãnh đạo tài giỏi là đầu tàu định hướng cho đất nước phát triển, người lãnh đạo kém sẽ ngáng chân người tài giỏi, cản trở sự phát triển của quốc gia.

Bởi vậy, ông nhấn mạnh rằng vì sự phát triển vững mạnh của đất nước, Singapore nhất quyết phải thực hiện chế độ trọng dụng nhân tài một cách triệt để và nhất quán, không có ngoại lệ. "Tôi không cho phép bất kỳ thành viên gia đình nào không có tài năng được giữ chức vụ quan trọng bởi đó sẽ là thảm họa đối với Singapore và di sản của tôi" - đây là quan điểm của cố Thủ tướng Lý Quang Diệu.

Singapore còn bãi bỏ chế độ bổ nhiệm lãnh đạo lấy thâm niên làm nền tảng ngay từ khi tiến hành cải cách hành chính từ năm 1959. Năm 1961, khi diễn giải về các nguyên tắc mới của cải cách, cố Thủ tướng Lý Quang Diệu nhấn mạnh: “Tôi ưa chuộng hiệu quả. Với một công chức trẻ ở vị trí cao, tôi không quan tâm anh ta đã làm việc bao nhiêu năm. Nếu anh ta là người tốt nhất cho vị trí đó, hãy xếp anh ta ở vị trí đó”.

Trả lương cao, tuyển chọn nghiêm ngặt để có nhân tài trị quốc

Để có được nhân tài trị quốc, cố Thủ tướng Singapore Lý Quang Diệu thực hiện chế độ lương thưởng hậu hĩnh cho các quan chức tài giỏi.

Ông Lý Quang Diệu khẳng định, để có được những người tài giỏi, tận tụy, chính trực, liêm chính và sẵn sàng cống hiến giai đoạn sung sức nhất của cuộc đời và dám vượt qua tiến trình bầu cử đầy rủi ro, chúng ta không thể trả lương thấp cho các vị bộ trưởng. Theo ông, phần thưởng duy nhất họ được hưởng là sự đóng góp cho lợi ích chung.

Cắt giảm lương lãnh đạo do hiệu quả kinh tế không tốt

Từ những năm đầu thập kỷ 1970, lương bộ trưởng và công chức cấp cao Singapore được tăng nhiều lần để thu hẹp khoảng cách với mức lương ở khu vực tư nhân, các lần tăng lương lần lượt vào năm 1973, 1979, 1982 và 1994.

Ông Lý Quang Diệu với một số chuyên gia cao cấp của Việt Nam

Tháng 10/1994, Singapore ra “Sách trắng về chế độ lương cạnh tranh vì một chính phủ có năng lực và trong sạch”. Sách trắng quy định mức lương của bộ trưởng và công chức cao cấp tương đương lương trung bình của 4 người hưởng lương cao nhất trong 6 ngành nghề của khu vực tư nhân là kế toán, ngân hàng, kỹ sư, luật, doanh nghiệp chế tạo trong nước và công ty đa quốc gia.

Mức lương của bộ trưởng và công chức cao cấp được xem xét và điều chỉnh thường xuyên để bảo đảm tính cạnh tranh với khu vực tư nhân nhằm giữ chân người tài giỏi làm việc cho chính phủ.

Mức lương của quan chức chính phủ được điều chỉnh theo hiệu quả kinh tế của Singapore được đo GDP. Do vậy, năm 2009, lương của Tổng thống và Thủ tướng bị cắt giảm 19%, bộ trưởng cắt giảm 18%, các nghị sĩ quốc hội cắt giảm 16% do hiệu quả kinh tế Singapore không tốt.

Hiện nay, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long là nhà lãnh đạo có mức lương cao nhất thế giới với 1.610.000 USD/năm trong khi lương của Tổng thống Mỹ là 400.000 USD/năm, lương Thủ tướng Anh gần 200.000 USD/năm.

Kiểm soát chặt chẽ chất lượng đầu vào

Cùng với trả lương hậu hĩnh, cố Thủ tướng Lý Quang Diệu tin tưởng rằng việc kiểm soát chặt chẽ chất lượng đầu vào vừa giúp ngăn chặn những kẻ cơ hội chui vào bộ máy công quyền, vừa thu hút được những người tài giỏi và sáng giá nhất gia nhập đội ngũ lãnh đạo đất nước. Bởi vậy, Singapore thực hiện việc tuyển chọn lãnh đạo đất nước vô cùng nghiêm ngặt và kỹ lưỡng.

Ông Lý Quang Diệu và người dân Singapore

Đảng Nhân dân hành động luôn chủ động tìm đến những thủ lĩnh tài giỏi ở các lĩnh vực khác nhau để mời họ vào đảng. Họ là những người được đồng nghiệp đánh giá thông minh, có năng lực lãnh đạo, kỹ năng quản lý xuất chúng, có nhiều thành tựu trên thực tế và đã được công chúng biết đến.

Sau khi được mời vào đảng, những người xuất sắc nhất được chọn tham gia ứng cử vào Quốc hội. Khoảng 2 năm trước cuộc bầu cử, các ứng viên trải qua quá trình đánh giá sàng lọc với nhiều vòng phỏng vấn căng thẳng bởi vài hội đồng đánh giá. Các hội đồng này theo cấp bậc cao dần, bởi vậy khi vượt qua được vòng trước để đi tiếp vào vòng tiếp theo, ứng viên đối mặt với một hội đồng gồm các nhân vật cao cấp hơn và bị "soi" dữ dội hơn. Sau đó, những người xuất sắc nhất được chọn tham gia ứng cử Quốc hội. Tiếp đó, họ còn phải chứng tỏ được khả năng làm việc với các lãnh đạo cơ sở nơi dự kiến tranh cử.

Khi đã thắng cử trở thành nghị sĩ, họ tiếp tục phải trải qua quá trình đánh giá sàng lọc. Chỉ những người giỏi nhất mới được chọn vào nhóm những người có tiềm năng làm bộ trưởng, họ phải luân chuyển qua nhiều lĩnh vực khác nhau trong một thời gian ngắn. Trong quá trình luân chuyển, một vài bộ trưởng có thể bị đánh giá không có khả năng đảm nhiệm chức vụ thủ tướng và do vậy, không được cất nhắc thêm nữa.

Nhờ nhận thức rõ ràng tầm quan trọng của lãnh đạo, chế độ lương hậu hĩnh, tuyển chọn nghiêm ngặt, Singapore luôn có được nhiều người tài giỏi dẫn dắt đất nước từ một làng chài nghèo đói vươn lên thành con rồng châu Á. Cũng vì đảng Nhân dân hành động chiêu mộ hết nhân tài, nên các đảng đối lập ít có cơ hội có được nhân tài. Đó cũng chính là lý do tại sao đảng Nhân dân hành động luôn thắng cử, liên tục cầm quyền suốt từ năm 1959 đến nay.

Cấp học bổng để có công chức ưu tú

Cố Thủ tướng Lý Quang Diệu chú trọng chế độ trọng dụng nhân tài, nhất quyết phải có được những “người giỏi và sáng giá nhất” vào bộ máy công quyền. Kinh nghiệm khi làm tư vấn pháp luật cho nhiều tổ chức công đoàn ở Singapore trong thập niên 1950 đã cho ông thấy rõ rằng sở dĩ ông dễ dàng thắng kiện chính quyền thực dân là vì các luật sư của chính quyền yếu kém và hưởng mức lương bèo bọt.

Ông Lý Quang Diệu trong một lần làm việc với Thủ tướng Võ Văn Kiệt

Những vấn đề đặt ra đối với Việt Nam hiện nay

Để có những người giỏi và sáng giá nhất làm việc cho bộ máy hành chính, Singapore áp dụng chế độ cấp học bổng cho những sinh viên xuất sắc nhất tu nghiệp ở những đại học hàng đầu của những nước có nền giáo dục đại học tiên tiến. Hàng năm, sinh viên phải cạnh tranh rất khốc liệt để được học bổng của chính phủ, căn cứ thành tích học tập, hoạt động ngoại khóa và khả năng lãnh đạo.

Sau khi tốt nghiệp, họ phải trở về nước làm việc cho bộ máy công quyền trong một thời gian xác định tùy theo thời gian học và được hưởng mức lương xứng đáng. Họ gia nhập đội ngũ công chức hành chính, bộ phận tinh hoa và tinh nhuệ nhất trong đội ngũ công chức Singapore, đảm nhiệm việc xây dựng và thực thi chính sách quốc gia, tư vấn, tham mưu cho chính khách, họ được thử thách, rèn luyện, bồi dưỡng để trở thành những lãnh đạo hàng đầu trong nền công vụ. Những người giỏi nhất có thể trở thành thứ trưởng hay còn gọi là thư ký thường trực bộ, thậm chí có thể là bộ trưởng nếu là nghị sĩ quốc hội.

Thứ hai, phải kể đến chế độ lương thỏa đáng cho công chức. Cố Thủ tướng Lý Quang Diệu cho rằng trả lương thấp cho cán bộ là cực kỳ nguy hiểm, dù đó là một cảnh sát, nhân viên di trú hay hải quan, vì như vậy họ buộc phải bằng mọi cách khác nhau để “kiếm” thêm cho đủ nuôi gia đình. Hơn nữa, nếu lương làm cho nhà nước thấp hơn, sẽ có xu hướng “chảy máu” người tài ra khu vực tư nhân trả lương cao.

Ông đưa ra minh chứng rằng các luật sư giỏi kiếm được 2 triệu đôla Singapore một năm trong khi thẩm phán được trả ít hơn 300.000 đôla Singapore. Nếu không cải cách chế độ lương thưởng, làm sao có được những luật sư giỏi nhất vào bộ máy tư pháp. Chính phủ không có người tài, bộ máy không tinh nhuệ và chính nhân dân, đất nước lĩnh hậu quả chứ không phải ai khác.

Bởi vậy, từ tháng 3/1972, công chức được hưởng tháng lương thứ 13. Lương công chức được điều chỉnh theo sự phát triển kinh tế đất nước. Năm 2009 mức lương khởi điểm của công chức khoảng 2.000 đôla Sing. Định kỳ 2 năm một lần, chính phủ khảo sát mức lương khu vực công và khu vực tư nhân để điều chỉnh lương của khu vực công tương ứng với khu vực tư nhân. Ngoài lương, công chức được thưởng tùy thành tích, mức đóng góp của mỗi người.

Ngoài ra, từ năm 1989, Singapore áp dụng chế độ thăng tiến nhanh để giữ chân những người tài giỏi. Theo đó, các công chức có thể thăng tiến kịch khung khi 45 tuổi thay vì 50 tuổi như trước.

Chính nhờ biết trọng dụng nhân tài, Singapore đã vượt lên nghịch cảnh, nhanh chóng hóa rồng. Không ngủ quên trên những thành công đó, ngày nay, Singapore vẫn nổi tiếng là có một đội ngũ lãnh đạo tài ba và trong sạch dẫn dắt một quốc gia xanh sạch đẹp, một đội ngũ công chức ưu tú vận hành nền công vụ ưu việt bậc nhất thế giới. Singapore vẫn là bến đỗ của nhiều nhân tài nước ngoài, trong đó có không ít người Việt Nam và do vậy, ngôi sao Singapore vẫn tiếp tục tỏa sáng trong một thế giới nhiều mây đen.

Người lãnh đạo là đầu tàu định hướng cho đất nước phát triển và do vậy, chức vụ lãnh đạo phải được trao cho người tài giỏi nhất.

Thanh lọc cán bộ tham nhũng, yếu kém

Đất nước ta không thể cất cánh với một bộ máy nhà nước quá cồng kềnh được vận hành bởi một đội ngũ cán bộ đông nhưng không mạnh, có tới 1/3 là cán bộ “sáng cắp ô đi, tối cắp về”, nhiều lãnh đạo, quản lý nhưng năng lực lãnh đạo, quản lý yếu kém.

Tính đến ngày 1/7/2017, nhân lực khu vực công cả nước là hơn 3,8 triệu người (không tính doanh nghiệp nhà nước, quân đội, công an). Trong đó, nhân lực khối cơ quan hành chính, sự nghiệp xấp xỉ 1 triệu người. Nhân lực khối đơn vị sự nghiệp công lập là 2,5 triệu người. Nhân lực khối các tổ chức chính trị, đoàn thể, hiệp hội 237.000 người. Đội ngũ lãnh đạo, quản lý chiếm trên 20%, có nơi 44/46 lãnh đạo, có cơ quan 100% cán bộ là lãnh đạo, không có ai là chuyên viên. Có vụ có 6 hàm vụ trưởng, 7 hàm phó vụ trưởng, có cả hàm trưởng phòng, phó trưởng phòng; thậm chí có vụ có 19 hàm phó vụ trưởng.

Nguy hại hơn, chủ nghĩa thân hữu, vấn nạn con ông cháu cha, lợi ích nhóm, bệnh dịch tham nhũng đang ngày đêm tàn phá và hủy hoại năng lực, uy tín của bộ máy công quyền, ăn mòn niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước.

Cần Thơ thi tuyển chức danh Phó giám đốc Sở Tư pháp, tháng 10/2018. Ảnh: SGGP

Chính vì vậy, chúng ta cần tiến hành cuộc tổng “sát hạch” để sàng lọc, loại bỏ bộ phận không nhỏ “sáng cắp ô đi tối cắp ô về” để thay thế bằng nhân sự mới có tài đức làm tươi mới và nâng cao năng lực của bộ máy nhà nước. Tổng rà soát những đối tượng hưởng ngân sách, mạnh tay gạt bỏ những đối tượng không phù hợp giảm gánh nặng ngân sách nhà nước. Nhất là, cần đẩy mạnh cuộc chiến chống tham nhũng để làm trong sạch bộ máy, lấy lại niềm tin của nhân dân.

Trước hết, áp dụng Quy trình đánh giá định lượng 4 bước để phân loại, sàng lọc cán bộ lãnh đạo, quản lý hưởng phụ cấp chức vụ từ 0,6 trở lên tới cấp bộ trưởng. Theo trình tự, bộ trưởng ký bản thỏa thuận kết quả với thứ trưởng, thứ trưởng ký với tổng cục trưởng (đối với bộ có tổng cục), tổng cục trưởng ký với cục trưởng, cục trưởng ký với trưởng phòng (bảng dưới).

Ở bước 1, người được đánh giá lập kế hoạch chiến lược gắn với nhiệm vụ của đơn vị, xác định các mục tiêu cụ thể, lập kế hoạch cụ thể để đạt mục tiêu (xác định kết quả đầu ra, kế hoạch hành động để thực hiện mục tiêu và tiến độ thời gian…).

Ở bước 2, người đánh giá và người được đánh giá ký bản thỏa thuận về kết quả và chỉ tiêu của nhiệm vụ cá nhân và kết quả và chỉ tiêu của nhiệm vụ đơn vị phụ trách, thống nhất về các mục tiêu, kết quả cụ thể, thang đo và cách đo mục tiêu, kết quả cũng như kế hoạch cụ thể để hoàn thành, các mục tiêu cần được lượng hóa, cụ thể hóa với các điều khoản cụ thể có thể đo lường được…

Ở bước 3, người đánh giá thực hiện đánh giá giữa kỳ, kiểm tra tiến độ, kết quả đạt được so với kế hoạch và mục tiêu đề ra và thảo luận về kế hoạch tăng cường để hoàn thành mục tiêu, chỉ tiêu đã được thiết lập.

Ở bước 4, đánh giá mức độ đạt mục tiêu và ra quyết định đánh giá. Người đánh giá phải thực sự công tâm, khách quan, căn cứ vào các mục tiêu đã được thiết lập để đánh giá, cần ghi chép, lập hồ sơ đánh giá kỹ lưỡng.
Người đánh giá phải có ít nhất 6 tháng tiếp xúc, làm việc cùng với người được đánh giá và phải là người giám sát trực tiếp, phải có chức vụ cao hơn người được đánh giá một bậc.

Như vậy, người đánh giá không chỉ biết rõ công việc mà còn biết được năng lực, sở trường, sở đoản của người được đánh giá. Người được đánh giá biết được những điểm yếu cần khắc phục, những điểm mạnh cần phát huy. Với tiêu chí định lượng rõ ràng, cụ thể, mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể đã được thỏa thuận thống nhất từ đầu, những người không đáp ứng được yêu cầu sẽ phải tự xin rút khỏi vị trí trong danh dự.

Hàng năm, căn cứ mức độ hoàn thành công việc mà có chế độ lương thưởng và thăng tiến tương ứng. Cán bộ nào đạt kết quả càng cao thì được hưởng mức lương thưởng và chức tước càng cao, cán bộ nào liên tiếp 2 năm không hoàn thành mức chỉ tiêu tối thiểu thì giảm lương và cho thôi chức vụ.

Những trường hợp đánh giá để xem xét đề bạt, bổ nhiệm và đánh giá sàng lọc cho thôi chức vụ, thôi việc thì hồ sơ cần phải nộp cho Bộ Nội vụ để thẩm định, tránh sai sót, đảm bảo sự công bằng, khách quan.

Năng lực đến đâu được thăng quan tiến chức đến đó

Người lãnh đạo là đầu tàu định hướng cho đất nước phát triển và do vậy, chức vụ lãnh đạo phải được trao cho người tài giỏi nhất, tuyệt đối không thể tùy ý bố trí người nhà hoặc kẻ thân hữu không có năng lực.

Tỉnh Bến Tre trao quyết định bổ nhiệm ông Bùi Minh Nhựt - Phó giám đốc Sở GDĐT từ thi tuyển. Ảnh: VGP

Trước hết, trao chức vụ lãnh đạo cho những cán bộ tài giỏi hiện có để người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, những nhân tài người Việt Nam khắp nơi trên thế giới thấy và có sự tin tưởng sâu sắc rằng sự thăng tiến được căn cứ vào tài năng, sự nỗ lực và cống hiến của cá nhân bất kể gia thế, thâm niên hay tuổi tác...

Năng lực đến đâu, phấn đấu thế nào, cống hiến ra sao sẽ được thăng quan tiến chức đến đó. Chức vụ lãnh đạo chỉ trao cho người xuất sắc nhất bất kể có phải là con ông cháu cha hay không. Như vậy, cơ hội thăng tiến bình đẳng dành cho tất cả mọi người, ai cũng có cơ hội cạnh tranh sòng phẳng để thành công nhưng chỉ những người xuất sắc nhất được lựa chọn, được tạo điều kiện tốt nhất để đạt thành công. Tài năng, sự nỗ lực và đóng góp của cá nhân được hưởng thành quả xứng đáng.

Đánh giá định lượng để xếp hạng tổ chức

Xây dựng một hệ thống mạnh trong đánh giá, xếp hạng tổ chức và công khai kết quả đánh giá. Trước hết, hàng năm, tiến hành đánh giá định lượng đối với các bộ ngành và 64 UBND tỉnh thành.

Bà Nguyễn Thị Hiền nhận quyết định giữ chức vụ Phó giám đốc Sở Công thương Quảng Ninh

Người đứng đầu các bộ ngành và 64 UBND tỉnh thành ký bản thỏa thuận kết quả hoạt động của cơ quan với Thủ tướng. Thống nhất về những mục tiêu, kết quả cụ thể, thang đo và cách đo mục tiêu, kết quả cũng như kế hoạch cụ thể để hoàn thành.

Thành lập Hội đồng đánh giá gồm các đại biểu Quốc hội có uy tín cao đã được xã hội thừa nhận, các nhà khoa học, chuyên gia uy tín và các thành viên Tổ tư vấn của Thủ tướng (tổng cộng khoảng 180 người). Hội đồng do Thủ tướng ra quyết định thành lập. Khi cần thiết, Hội đồng có thể tham vấn hoặc thuê các tổ chức đánh giá, xếp hạng quốc tế uy tín có đánh giá độc lập.

Kết quả đánh giá được sử dụng làm căn cứ để phân bổ ngân sách và để cất nhắc hay cho thôi chức vụ đối với lãnh đạo các bộ ngành và 64 UBND tỉnh thành. Những bộ ngành, tỉnh thành đạt kết quả xuất sắc, thứ hạng cao, vượt mức chỉ tiêu thì được cấp thêm kinh phí tương ứng với sự vượt mức chỉ tiêu. Những nơi liên tiếp 2 năm có kết quả hoạt động tồi tệ, không cải thiện được thứ hạng, không đạt chỉ tiêu tối thiểu theo quy định thì không được cấp thêm kinh phí.

Lãnh đạo những bộ ngành, tỉnh thành liên tiếp đạt kết quả hoạt động xuất sắc, thứ hạng cao, vượt mức chỉ tiêu thì được xem xét để cất nhắc lên chức vụ cao hơn và ngược lại. Cho thôi chức vụ đối với lãnh đạo những bộ ngành, tỉnh thành liên tiếp 2 năm có kết quả hoạt động tồi tệ, không cải thiện được thứ hạng, không đạt được chỉ tiêu tối thiểu.

Kết quả đánh giá được công khai trên máy tính của các cấp lãnh đạo, trang web của chính phủ, các phương tiện thông tin đại chúng, hội trường lớn của các bộ ngành và các nơi công cộng thuận tiện khác để cán bộ, nhân dân tiện theo dõi giám sát.

Như vậy, không chỉ có lãnh đạo các bộ ngành, tỉnh thành mà cả đội ngũ cán bộ cũng phải nỗ lực hết mình, chủ động, tích cực tìm kiếm và trọng dụng nhân tài để tồn tại và phát triển. Những người lãnh đạo tài giỏi sẽ thấy phấn khích và biết rõ được những điểm yếu cần khắc phục, những điểm mạnh cần phát huy. Những người không đủ sức gánh vác nhiệm vụ sẽ phải tự xin rút khỏi vị trí trong danh dự. Những người yếu kém, làng nhàng không dám chạy chức quyền vì lo sợ khó thu hồi vốn, thậm chí mất trắng.

Tranh cử để tuyển chọn chính khách tài năng

Tranh cử là cơ chế phù hợp để tuyển chọn chính khách tài năng. Cần mở rộng phạm vi đối tượng tuyển chọn để có những chính khách tài năng phù hợp nhất.

Chính khách là nhân lực cao cấp nhất và cũng quan trọng nhất, bộ phận nòng cốt trong hệ thống chính trị, những người vạch đường chỉ lối, lãnh đạo, dẫn dắt dân tộc, đất nước. Nhiệm vụ của họ là xây dựng cương lĩnh, hoạch định chính sách, chiến lược, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Họ nắm giữ các chức vụ cao cấp trong Đảng, Nhà nước, Chính phủ…

Giỏi lãnh đạo là năng lực thiết yếu của chính khách, đòi hỏi họ không chỉ có tầm nhìn và năng lực hoạt động ở địa phương, quốc gia mà cần có tầm nhìn và năng lực hoạt động ở tầm khu vực và toàn cầu, có năng lực hợp tác và làm việc hiệu quả với các tổ chức quốc tế, nước ngoài để mang lại lợi ích tốt nhất cho đất nước…

Phẩm chất thiết yếu họ cần có là tinh thần phát triển đất nước, tinh thần đổi mới sáng tạo, cháy bỏng khát vọng dân tộc, đau đáu trách nhiệm với người dân, dám nghĩ dám làm, dám hành động đột phá, quả cảm tiên phong trong dòng chảy thời đại, thu phục lòng người, dẫn dắt nhân dân, đất nước phát triển theo quỹ đạo đổi mới và sáng tạo.

Họ cần có bản lĩnh chính trị vững vàng, không bị tha hóa trước cám dỗ, tiêu cực từ mặt trái của cơ chế thị trường và hội nhập quốc tế, họ phải trong sạch, được mến mộ, phải có một hình ảnh công chúng hấp dẫn và lôi cuốn quần chúng.

Tranh cử là cơ chế phù hợp để tuyển chọn chính khách tài năng. Cần mở rộng phạm vi đối tượng tuyển chọn và thiết kế cơ chế mở để lựa chọn được những chính khách tài năng phù hợp và tốt nhất.

Cần xây dựng cơ sở dữ liệu về nguồn chính khách tài năng, cho phép mọi người dân trong nước cũng như kiều bào ở nước ngoài có thể đăng ký tham gia nếu đáp ứng đủ tiêu chuẩn.

Thi tuyển quốc gia nghiêm ngặt để tuyển chọn công chức tài năng

Phẩm chất thiết yếu của công chức là tinh thần phục vụ người dân, doanh nghiệp, sự chuyên nghiệp và trách nhiệm. Họ cũng cần có liêm chính, trong sạch, không bị tha hóa trước cám dỗ, tiêu cực.

Trưởng Ban Tổ chức TƯ Phạm Minh Chính chúc mừng 3 thí sinh trúng tuyển vào chức Vụ trưởng qua kỳ thi tuyển chức danh lãnh đạo đầu tiên, tháng 10/2017

Cơ chế tuyển chọn công chức tài năng là thi tuyển quốc gia nghiêm ngặt, cạnh tranh, công khai. Cơ chế này cho phép bất cứ ai cũng có thể tham gia nếu đáp ứng đủ tiêu chuẩn và kết quả thi là tiêu chí duy nhất công nhận trúng tuyển.

Thông tin về cuộc thi được công bố trong thời gian đủ dài để nhiều người biết đến và thí sinh có đủ thời gian để chuẩn bị kỹ lưỡng. Minh bạch hóa về tiêu chuẩn trình độ cho vị trí công chức và những ứng viên xuất sắc nhất được lựa chọn ra sao và vào lúc nào…

Cơ chế này không những tuyển chọn được những cá nhân xuất sắc nhất mà còn tạo cho những người vượt qua kỳ thi cạnh tranh khốc liệt cảm thấy tính chính danh, niềm tự hào, kiêu hãnh về công việc của mình và do vậy, càng có trách nhiệm hơn đối với công việc của mình.

Đồng thời cơ chế này ngăn chặn những kẻ vô dụng lọt vào bộ máy bộ máy nhà nước và do vậy, tránh được vòng luẩn quẩn “ngưu tầm ngưu mã tầm mã” gây tổn hại bộ máy nhà nước. Do vậy, cần có quy định tỷ lệ % tối thiểu công chức được tuyển chọn qua cơ chế này.

Xây dựng, quảng bá hình ảnh cán bộ tài năng

Có chính sách đột phá về tiền lương đảm bảo cán bộ tài năng sống ổn bằng lương và nhờ vậy, họ mới có thể toàn tâm toàn ý làm việc và cống hiến vì sự phồn vinh của đất nước.

Bởi lẽ, cán bộ tài năng không thể toàn tâm, toàn ý với công việc khi phải chân trong chân ngoài để kiếm sống, họ cũng không thể tự hào với mức lương không đủ nuôi bản thân chưa nói gì đến lo cho gia đình, cũng không thể kiêu hãnh khi phải tìm mọi cách để kiếm chác từ vị trí của mình, kể cả việc cố ý gây khó khăn để vòi tiền.

Đại biểu dự Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 12, tháng 1/2016. Ảnh: Phạm Hải

Chú trọng phát triển năng lực lãnh đạo, quản lý, điều hành, tổ chức thực hiện, nhất là xử lý những tình huống thực tiễn nhằm nâng cao năng lực thực tiễn, năng lực thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng trong thế giới ngày nay. Tập trung đào tạo ngoại ngữ, nhất là tiếng Anh, kỹ năng đàm phán và thuyết trình quốc tế đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng của đất nước.

Cùng với đó, cán bộ tài năng cần được đào tạo, hun đúc thấm nhuần tinh thần phát triển đất nước, có khát vọng cháy bỏng, lòng tự hào, niềm kiêu hãnh được gia nhập đội ngũ cán bộ tài năng để phụng sự đất nước, được góp phần tạo nên sự phát triển bứt phá thần tốc để đất nước nhanh chóng bắt kịp các nước phát triển chứ không đơn thuần là một nghề kiếm sống.

Cán bộ tài năng được tạo điều kiện tốt nhất để đạt thành công, để phụng sự đất nước, được hưởng thành quả xứng đáng nhưng không phải vì vậy mà trở nên kiêu căng, tự phụ mà phải biết chia sẻ, tự ý thức về bổn phận và trách nhiệm không chỉ nỗ lực nâng cao năng lực bản thân để hoàn thành tốt những nhiệm vụ được giao phó mà cần chia sẻ, giúp đỡ những người khác vươn tới sự xuất sắc để đạt thành công.

Xúc tiến các hoạt động xã hội nhằm quảng bá hình ảnh cao đẹp của người cán bộ tài năng, thành lập các giải thưởng danh giá, các danh hiệu cao quý nhằm tôn vinh, nâng cao vị thế xã hội của người cán bộ tài năng, sự tôn trọng của xã hội đối với cán bộ tài năng.

Điều này sẽ hấp dẫn những cá nhân xuất sắc theo đuổi sự nghiệp trở thành cán bộ tài năng hơn là làm việc cho doanh nghiệp nước ngoài vì lòng tự hào, niềm kiêu hãnh và khát vọng góp phần tạo nên sự phát triển bứt phá thần tốc để đất nước bắt kịp các nước phát triển.

Kết luận

Đất nước ta đang đứng trước vận hội phát triển mới. Chúng ta đang có những điều kiện để làm nên “Kỳ tích sông Hồng”. Dân số chúng ta trên 100 triệu lớn thứ 15 thế giới, đang trong thời kỳ dân số vàng với 70% dưới 35 tuổi, vị trí địa lý của chúng ta đẹp, lại càng có ý nghĩa hơn trong Thế kỷ châu Á đang rất sôi động, nhân tài ta chẳng thiếu, hàng trăm nghìn các nhà khoa học, chuyên gia, kỹ sư người Việt Nam đang sinh sống và làm việc ở những nước có nền khoa học tiên tiến...

Hơn thế nữa, Đổi mới năm 1986 đã mang lại cho đất nước ta cơ đồ chưa từng có cùng với sự thành công ngoạn mục trong kiểm soát dịch bệnh Covid-19 tạo thế và đà, động lực và niềm tin để toàn thể dân tộc Việt Nam hiện thực hóa giấc mơ hóa rồng, sánh vai cùng cường quốc năm châu.

Rõ ràng đây là thời cơ tốt nhất để toàn thể dân tộc Việt Nam chung tay hiện thực hóa giấc mơ hóa rồng. Nếu bỏ lỡ, thời kỳ dân số vàng qua đi và thảm cảnh của một xã hội“chưa giàu đã già” ập tới, nhân tài người Việt Nam ở nước ngoài thế hệ thứ nhất, thứ hai nặng lòng với quê hương đất nước sẽ trở thành người thiên cổ hoặc già nua, thế kỷ châu Á vụt qua…

Ai cũng chỉ có một cuộc đời để sống, phải dám sống với ước mơ của mình, phải sống làm sao để trước lúc lâm chung không phải hối tiếc về những ước mơ còn dang dở, những ý tưởng chưa được triển khai, những năng lực, sở trường chưa được sử dụng, những tiềm năng chưa được phát huy, nhất là chưa góp gì vào hành trình làm nên “Kỳ tích sông Hồng”.

Nhật Anh (tổng hợp theo Vietnamnet.vn)