Bụi mịn là gì?

Chủ nhật, 23/02/2020

Bụi siêu mịn hay bụi PM 1.0 là những hạt dạng lỏng hoặc rắn trôi nổi ngoài không khí. Bụi siêu mịn hay bụi mịn PM 1.0 gây biến đổi ADN và nhiều vấn đề nhãn tiền ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người.

Bụi mịn là gì? Tác hại khi hít phải bụi mịn trong không khí

Bụi siêu mịn hay bụi PM 1.0 là những hạt dạng lỏng, hoặc rắn trôi nổi ngoài không khí. Các nhà khoa học thường sử dụng chỉ số PM 10, PM 2.5, PM 1.0 để thể hiện hàm lượng tiêu chuẩn của các hạt dạng lỏng, rắn trôi nổi trong 1 m3 không khí. Và bụi siêu mịn PM 1.0 hiểu như sau

Chữ PM là viết tắt của chữ tiếng Anh - Particulate Matter, có nghĩa là chất dạng hạt (rắn hoặc lỏng).

Kí hiệu 1.0 tức là kích thước các hạt có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 1 micromet (micromet viết tắt là μm, bằng 1 phần triệu mét).

Kí hiệu PM 1.0, PM 2.5 là chỉ những hạt có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 10 μm, 2,5 μm.

Bụi càng nhỏ hay càng mịn càng dễ đi sâu vào hệ hô hấp và có thể ảnh hưởng đến cấu trúc DNA, bởi sự mất cân bằng oxy khiến các tế bào khỏe mạnh bị hủy hoại và ảnh hưởng đến sự chuyển hóa các chất hữu cơ của DNA. Các kim loại chuyển tiếp trong thành phần bụi như Cr, Cd, Ni và chất aldehyde có thể cản trở cơ chế sửa lỗi của DNA, gây ung thư phổi.

Loại bụi mịn PM 1.0 (có kích thước 1 μm), thậm chí cả bụi nano (≤ 0,1μm) có thể vượt qua tất cả các hàng rào ngăn bụi của hệ hô hấp, bít các lỗ trao đổi oxy ở phế nang, tác động đến cấu trúc DNA.

Tác hại của bụi siêu mịn?

Gây bệnh về tâm lý: Ô nhiễm môi trường không khí, khói bụi... khiến môi trường thêm ngột ngạt, khó thở, từ đó khiến cho sinh hoạt của người dần bị ảnh hưởng và dẫn đến tâm lý thay đổi bất thường.

Các bệnh về hô hấp: quá trình hô hấp là đưa oxy vào phổi, tại phổi, oxy tiếp xúc với máu, trong máu có chất hemoglobin, chất này kết hợp với oxy, mang oxy đến các tế bào. Bụi mịn cộng với khí CO hay SO2, NO2 nhiều sẽ cản hemoglobin kết hợp oxy khiến tế bào thiếu oxy gây ra kích ứng mắt, mũi, họng và phổi, ho, hắt hơi... và những bệnh về hô hấp. Ngoài ra chất độc trong bụi đi vào cơ thể người sẽ gây bệnh tắc nghẽn phổi mãn tính (COPD).

Nhồi máu cơ tim: ngoài bệnh về hô hấp, bụi mịn còn tấn công vào phế nang, vượt qua vách ngăn khí - máu để đi vào hệ tuần hoàn và gây bệnh, bụi mịn cũng có thể ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh. Bụi mịn cũng có thể khiến chỗ tắc mạch máu bình thường không nghiêm trọng bỗng nhiên bị vỡ, tạo ra nghẽn mạch, gây nhồi máu cơ tim.

Giảm trí nhớ nghiêm trọng: tiếp xúc lâu dài với không khí ô nhiễm có thể đẩy nhanh sự suy giảm nhận thức. Sự ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến hoạt động não bộ, tăng nguy cơ đột quỵ và chứng mất trí nhớ và trầm cảm.

Bụi siêu mịn PM 2.5 còn được mệnh danh là "sát thủ âm thầm" bởi có thể thúc đẩy bệnh xơ gan và làm tăng nguy cơ mắc bệnh chuyển hóa, rối loạn chức năng gan. PM2.5 gây kháng insulin, viêm và tăng biến chứng bệnh tiểu đường. Bụi mịn còn tấn công vào phế nang, vượt qua vách ngăn khí - máu để đi vào hệ tuần hoàn và gây bệnh, ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh.

"Không khí ô nhiễm có nhiều hạt bụi nhỏ, hạt càng nhỏ sẽ càng vào sâu. Những hạt bụi có kích thước nhỏ, đặc biệt PM2.5 có thể đi thẳng vào mô, phế nang phổi, đường hô hấp trên, gây nên bệnh hô hấp. Về lâu dài, chúng có thể dẫn đến các bệnh tim mạch, đột quỵ, viêm phổi, viêm phế quản mạn tính", Tiến sĩ Đỗ Mạnh Cường, Phó trưởng phòng Sức khỏe Môi trường Cộng đồng, Cục Quản lý Môi trường Y tế, Bộ Y tế cho hay.

Hít phải bụi siêu mịn có nguy cơ gây đau tim

Cơn đau tim có thể xảy đến sau vài giờ tiếp xúc với bụi siêu mịn.

Theo Eurek Alert, các nhà khoa học đã tìm thấy mối liên hệ giữa bệnh nhồi máu cơ tim và việc thường xuyên tiếp xúc với UFP - loại bụi siêu mịn có kích thước từ 100 nanomet trở xuống. Tại khu vực thành thị, khí thải xe hơi là nguồn phát sinh chính của UFP.

"Nghiên cứu này xác nhận một điều đã bị nghi ngờ từ lâu - các hạt bụi siêu mịn trong không khí ô nhiễm có thể là tác nhân gây ra bệnh tim. Điều này đặc biệt đúng trong vài giờ đầu tiếp xúc", tiến sỹ Kai Chen, giáo sư trợ giảng tại Trường Y tế Công cộng Yale, tác giả chính của nghiên cứu cho biết. "Hàm lượng UFP trong không khí cao là vấn đề nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng".

Bụi siêu mịn do xe hơi thải ra có khả năng gây nhồi máu cơ tim. Ảnh: UCSUSA.

UFP nguy hiểm bởi kích thước rất nhỏ, có khả năng xâm nhập sâu vào tế bào và hệ thống tuần hoàn. Từ năm 1990, các nhà khoa học đã tìm thấy tác động của UFP đối với bệnh nhân hen suyễn. Khoảng 200 công trình nghiên cứu độc lập sau đó cũng phát hiện thêm tác động tiêu cực của bụi mịn đối với cơ thể người. Tuy nhiên chưa có bằng chứng cho thấy UFP trực tiếp gây ra nhồi máu cơ tim.

Kai Chen cùng các đồng sự cố gắng tìm hiểu mối liên hệ giữa những cơn đau tim với thời gian và mức độ tiếp xúc với bụi mịn của bệnh nhân.

Nhờ sự giúp đỡ của đồng nghiệp tại Trung tâm Helmholtz Munich, Bệnh viện Đại học Augsburg và Bệnh viện Nördlingen, Chen đã kiểm tra dữ liệu các ca bệnh tim không bẩm sinh ở Augsburg, Đức.

Qua nghiên cứu hồ sơ 5.898 bệnh nhân tim từ 2005 đến 2015, đối chiếu với dữ liệu không khí cùng một số yếu tố khác, các tác giả đã phát hiện cơ nhồi máu cơ tim có thể xảy ra vài giờ sau khi bệnh nhân tiếp xúc với UFP.

"Đây là bước quan trọng trong việc tìm hiểu hàm lượng phơi nhiễm bụi siêu mịn có thể gây ra vấn đề sức khỏe", Chen nói. "Các phân tích trong tương lai sẽ kết hợp thời gian tiếp xúc, mức độ ô nhiễm không khí và nhiệt độ cực đoan. Chúng tôi cũng sẽ xác định các nhóm bệnh nhân dễ bị tổn thương liên quan đến tiền sử bệnh và những loại thuốc đã từng dùng".

Kết quả nghiên cứu này được công bố trên tạp chí Environmental Health Perspectives, số tháng 1/2020.

Minh Thư tổng hợp (Theo khoahoc.tv)

Tags