Kỹ thuật trồng và chăm sóc mộc nhĩ

Thứ sáu, 05/04/2019

Mộc nhĩ là một loài thực vật hạ đẳng, chúng không có rễ, thân, lá như cây thượng đẳng mà cơ thể của chúng là những sợi nhỏ màu trắng len lỏi trong rơm rạ, trong thân gỗ. Phần mà chúng ta thường nhìn thấy và ăn được gọi là cây nấm bản chất chính là quả thể của nấm, nó tương đương với bông hoa ỏ cây thượng đẳng, các bào tử nấm tương đương với hạt của cây thượng đẳng.

Đặc tính sinh học của mộc nhĩ

Hằng năm, vào đầu mùa mưa, mộc nhĩ phát triển mạnh. Khi già, mộc nhĩ phát tán bào tử. Bào tử là những hạt màu trắng rất nhỏ. Hàng triệu bào tử bay ra, tạo thành một lớp khói bụi mờ mờ. Chúng bay theo gió và sà xuống mọi nơi. Nếu bào tử nào gặp điều kiện thuận lợi lại tiếp tục phát triển thành cây mộc nhĩ mới.

Cánh mộc nhĩ là một khối keo. Tuỳ thuộc vào độ ngâm nước mà ở dạng khô hoặc ở trạng thái trương lên. Đặc biệt ở mộc nhĩ có hệ xenlulôaza rất khoẻ. Nhờ đặc tình này mà chúng ta phát triển tốt trên các nguyên liệu giàu chất xenlulô, licnhin. Như vậy, mộc nhĩ có thể trồng trên mùn cưa, thân cây gỗ, vỏ dừa, lõi ngô, rơm rạ.

Mộc nhĩ không chỉ là một loại thực phẩm quý mà còn là một loại dược liệu. Nó có thể tham gia chữa các bệnh bướu cổ, máu xấu, nóng trong, tóc bạc sớm…

Trồng trên mùn cưa:

Có thể trồng mộc nhĩ trên các loại mùn cưa khác nhau. Tuy nhiên không dùng mùn cưa đã bị mốc, mùn cưa các loại cây có tinh dầu hoặc các loại cây gỗ cứng. Tốt nhất là mùn cưa cây cao su hoặc mùn cưa bồ đề.

Tạo ẩm mùn cưa bằng nước sạch, ủ thành đống, che đậy bằng nilon để mùn cưa ngấm đủ nước và trương nở các tế bào gỗ. Sau 24h tiến hành phối trộn nguyên liệu theo tỷ lệ: Mùn cưa đã tạo ẩm 100kg; bột nhẹ CaCO3, 1kg hoặc vôi bột 0,5kg.

Trộn thật đều nguyên liệu, kiểm tra độ ẩm đạt 65%, ủ đống 2-3 ngày sau đó tiến hành đóng túi nilon (loại túi PP) có cổ nút và nút bông.

Sau khi đóng túi phải hấp khử trùng túi mùn cưa. Sau khi đã hấp chuyển túi mùn cưa ra phòng cấy giống, để nguội rồi tiến hành cấy giống

+ Cách 1: Nếu sử dung giống trên hạt ta dùng que sắt khều giống từ trong lọ thuỷ tinh hoặc túi nilon sang túi mùn cưa lắc đều lên trên bề mặt túi. Tỷ lệ giống cấy 1,2% so với trọng lượng túi mùn cưa. Có nghĩa là cứ một túi mùn cưa có trọng lượng 1,2-1,4kg ta cấy 12-15g giống nấm (một chai giống cấy 30-40 túi).

+ Cách 2: Nếu dùng giống mộc nhĩ cấy làm trên que gỗ ta dùng panh vô trùng kẹp nhẹ từng que giống chuyển sang các lỗ cấy giống đã dùi từ trước trong túi mùn cưa. Mỗi túi mùn cưa lấy một que giống, đầu trên của que giống sát với lề mặt túi mùn cưa là vừ phải.

Sau khi cấy giống ta nút miệng túi bằng nút bông và chuyển vào phòng ươm sợi. Nơi ươm sợi tốt nhất là một phòng sạch sẽ, có hệ thống cửa ra vào và có giàn nhiều tầng để tăng diện tích sử dụng, có thể làm 4-5 tầng trên một giàn và mỗi tầng cách nhau 50cm. Kiểu giàn như giàn giữ giống khoai tây. Nhiệt độ phòng ươm sợi thích hợp nhất là 25-30 độ C. Không cần ánh sáng.

Thời gian ươm sợi kéo dài từ 20-25 ngày. Ta sẽ thấy các sợi nấm màu trắng lan dần từ trên xuống hoặc từ trong ra. Tới khi nào sợi nấm lan gần kín đáy, trông túi mùn cưa có màu trắng như sợi bông là đạt yêu cầu.
Khi mộc nhĩ bắt đầu mọc, chuyển chúng sang khu vực chăm sóc, có thể xếp trong nhà lán trại hoặc làm giàn treo.

Khi mộc nhĩ bắt đầu mọc, phải tưới nước và tưới liên tục. Mỗi ngày tưới 2-3 lần. Cách tưới tốt nhất là dùng bình bơm và phun sương lên mặt túi.

Chăm sóc và thu hái:

- Treo bịch: mỗi dây treo từ 7-10 bịch, treo đối đầu cái xuôi, cái ngược độ cao từ 1.6-1.8m.

- Rạch bịch: mỗi bịch rạch 12-16 vết, dài 2-4cm, sâu 1-2mm, nếu ẩm độ cao thì rạch dọc, nếu ẩm độ thấp thì rạch chéo.

- Giàn treo: nhà treo bịch có thể làm 2 mái,mái bằng, chủ yếu che nắng và gió. Phòng nuôi chăm sóc phải thông thoáng.

- 1m3 nhà treo được 25 dây (dây nọ cách dây kia 20cm), mỗi dây treo 7-10 bịch.

- Nhà 300-360m2 treo được 8-10 vạn túi.

Trồng mộc nhĩ trên thân cây gỗ:

Có rất nhiều loại gỗ có thể trồng mộc nhĩ. Tuy nhiên, các loại gỗ có mũ màu trắng, thân gỗ mềm xốp, không độc, không có tinh dầu thì có thể trồng mộc nhĩ tốt. Chúng là những đối tượng rất quen thuộc như: sung, vả, mít, ngái, bồ đề, đa búp đỏ, si, dâu da xoan, so đũa, cao su… Thậm chí thân cau, thân dừa, cũng trồng mộc nhĩ được.

Cây gỗ sau khi chặt được cắt thành từng đoạn 1,2-1,5m, nhúng hai đầu đoạn gỗ vào dung dịch nước vôi đặc để ngăn chặn mốc bệnh phát triển. Loại bỏ các đoạn gỗ đã bị nấm mốc hoặc sâu bệnh đã phá bên trong, chất gỗ khoảng một tuần lễ để gỗ chảy bớt nhựa.

Dùng búa hoặc các dụng cụ đã giới thiệu ở trên để tạo lỗ trong thân cây gỗ. Mỗi lỗ cách nhau 12-15cm sâu độ 2,0-2,5cm. Các hàng lỗ cách nhau 7-8cm nên so le. Lưu ý các lỗ cần cách mép đoạn gỗ 5-7cm.

Tra giống vào trong các lỗ. Mỗi lỗ cho khoảng 2/3 chiều sâu (lượng giống ở trong mỗi lỗ bằng 2/3 hạt ngô). Dùng các phoi gỗ đậy lên và có thể hoà xi măng đặc vừa phải quét lên các mặt lỗ đã được lấp kín bởi phoi gỗ. Làm như vậy để tránh các loại nấm, mốc khác xâm nhập vào trong cây. Mặt khác, ngăn không cho kiến đào, bới, cũng cần dùng đất sét mới khai thác miết vào miệng lỗ.

Sau khi tra giống ta xếp vào nhà ươm. Kê gạch để gỗ cách nền độ 15-20cm và xếp theo hình khối cao tới 1,5m. Trên cùng, phủ các bao tải hoặc chiếu cũ đã chuẩn bị từ trước và được làm ướt. Nhiệm vụ hàng ngày lúc này là tưới đủ ẩm lớp bao tải phủ ngoài đống ủ. Lưu ý tránh tưới nhiều nước làm cho chúng ngấm xuống đống ủ và thấm vào cây gỗ, làm giống chết do sũng nước trong các lỗ. Khoảng 15-20 ngày đảo lại đống ủ cho đều và kiểm tra xem giống mộc nhĩ có mọc loang ra hay không. Những cây gỗ có nấm mộc nhĩ mọc tốt được xếp lại và ủ tiếp 15-20 ngày nữa. Sau giai đoạn này nấm bắt đầu mọc ra.

Khi mộc nhĩ mọc, chúng sẽ phát triển khắp xung quanh thân gỗ vì giống đã mọc loang khắp nơi. Cây con mọc lên đốm trắng, chi chít và sần sùi như da cóc. Chuyển các đoạn gỗ này ra khu vực khác, lưu ý để nơi tiện việc tưới nước, chăm sóc, thu hái.

Việc thu hái tiến hành bình thường như trong tự nhiên, chọn những cây to, mép xoăn (biểu hiện đã già) ta hái trước. Những cây nhỏ để lại, chúng sẽ lớn dần lên. Quá trình thu hái kéo dài khoảng 6-8 tháng liên tục.

Cứ khoảng 15-20 ngày tiến hành đảo gỗ một lần. Đảo đều đều trên xuống dưới, đầu dưới lên trên, đảo trong ra ngoài, ngoài vào trong… Làm sao độ ẩm đồng đều cho mọi phía khúc gỗ và cả đống gỗ. Cần điều chỉnh ánh sáng sao cho cây mộc nhĩ có màu nâu sẫm là tốt nhất. Thường xuyên làm vệ sinh sạch sẽ nền nhà và khu vực xung quanh nơi chất gỗ. Nguồn nước tưới hàng ngày phải dùng nước sạch, nếu dùng nước bẩn để tưới sẽ phát sinh bệnh tật hại nấm.

Những vấn đề thường xảy ra trong quá trình trồng mộc nhĩ

Nấm chỉ xuất hiện xung quanh khu vực cây giống

Nguyên nhân do: Sợi nấm chưa ăn sâu vào toàn bộ khúc gỗ, chỉ phát triển quanh miệng lỗ. Cần kiểm tra xem sợi nấm đã ăn vào thân gỗ chưa, gỗ có đảm bảo đủ độ ẩm không? giống nấm tốt hay xấu?…

Năng suất thấp do

Sợi nấm phát triển kém.

Các vi sinh vật phá hoại giống nấm trước khi giống phát triển.

Cần phải giữ vệ sinh thật sạch sẽ trong khi tra giống vào lỗ.

Các loại nấm dại phát triển, cạah tranh dinh dưỡng của sợi nấm thật.

Các loại sâu bệnh xâm nhập vào thân gỗ từ nguồn nuớc tưới không đảm bảo sạch.

Xuất hiện một loại nấm mốc màu trắng, sau đó chuyển sang màu vàng và có mùi hôi thối. Do nhà nuôi trồng quá ẩm thấp, vệ sinh không tốt. Các loại vi sinh vật phát triển mạnh. Rửa nền nhà bằng nước vôi đặc, không để nước đọng trong nhà quá lâu.

Xuất hiện các loại nấm lạ. Do các bào tử nấm dại xâm nhập vào lỗ khoan (khi cấy giống).

Lớp vỏ gỗ bị bong ra dễ dàng. Do khi chặt gỗ và vận chuyển bị va chạm mạnh. Thời gian thu hái đã quá lâu, các khúc gỗ bị thối mục. Nếu cần, phải để cho gỗ nghỉ (ngừng tưới nước) một thời gian, sau đó chăm sóc trở lại bình thường mộc nhĩ sẽ lên tốt hơn.

Mộc nhĩ chỉ lên ở phía dưới, do tưới nước không đều.

Kiến, ve, mối phá hoại: Dùng thuốc phun để đuổi, diệt chúng. Các loại thuốc thông dụng như Heptachlore, Malathion hoặc Sevin… sau khi phun xong để gỗ nghỉ 10 – 15 ngày.

Mộc nhĩ lên nhiều nhưng thối rữa hàng loạt

Nguyên nhân do:

Bị dịch côn trùng phá hoại

Có nấm hại và vi khuẩn gây bệnh.

Đem khúc gỗ ra cọ, rửa sạch, sau đó ngừng tưới nước 7 – 10 ngày.

Vệ sinh phòng bệnh:

Trước khi cấy giống nuôi sợi, khu vực cấy giống đều phải vệ sinh tẩy uế.

Sau khi cấy giống 3-7 ngày, kiểm tra các bịch nấm, nếu thấy bị nhiễm mốc xanh, vàng, đỏ thì phải loại ngay, bỏ xa nơi sản xuất để tránh lây lan.

Lấy giống ở nơi tin cậy, có địa chỉ rõ ràng.

Vệ sinh phòng cấy, dụng cụ cấy trước khi thao tác cấy giống.

Vệ sinh sạch sẽ khu sản xuất sau mỗi đợt sản xuất.

Rắc vôi bột xung quanh nhà nuôi sợi.

Cũng có thể phun khử trùng khu vực trồng nấm bằng dung dịch hỗn hợp EM2 + EM5 tỷ lệ 1/500 (1 phần EM + 500 phần nước).

Quốc Bảo tổng hợp (Theo Kythuatnuoitrong, caytrongvatnuoi)

Tags