Cuộc chiến chống lại bệnh đạo ôn hại lúa

Thứ sáu, 11/05/2018

Trước đây bệnh đạo ôn chỉ xuất hiện trong vụ lúa đông xuân. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, bệnh đạo ôn đã gây hại hầu hết các vụ lúa trong năm, nhất là các tỉnh phía Nam, gây khó khăn cho SX và làm tăng thêm chi phí phòng trừ cho người trồng lúa.

Đột phá ngăn chặn sự lây lan

Các nhà khoa học đã tìm ra cách ngăn chặn sự lây lan của bệnh đạo ôn ở cây lúa, một loại nấm có khả năng phá hủy đến 30% sản lượng gạo thế giới mỗi năm.

Một nhóm các nhà khoa học từ Đại học Exeter cho thấy sự ức chế di truyền hóa học của một protein đơn trong nấm sẽ làm dừng sự lây lan bên trong lá – làm cho lá bị mắc kẹt trong một tế bào đơn lẻ.

Phát hiện này thực sự là một bước đột phá trong lĩnh vực tìm hiểu bệnh đạo ôn, căn bệnh có tầm quan trọng rất lớn đối với an ninh lương thực toàn cầu. Tuy nhiên, các nhà khoa học lưu ý rằng đây là một phát hiện mang tính nền tảng – không phải là một phương thuốc có thể áp dụng bên ngoài phòng thí nghiệm.

Các nhà nghiên cứu đã tiết lộ cách nấm gây bệnh đạo ôn có thể điều khiển và sau đó ép qua các kênh tự nhiên (gọi là sợi liên bào) tồn tại giữa các tế bào thực vật. Đây là một bước đột phá bởi vì các nhà khoa học đã phát hiện ra việc nấm gây bệnh làm thế nào có thể di chuyển lén lút giữa các tế bào cây lúa mà không bị phát hiện bởi hệ thống miễn dịch thực vật.

Bệnh đạo ôn đe dọa an ninh lương thực toàn cầu, phá hủy lượng gạo đủ nuôi sống 60 triệu người. Bệnh đạo ôn lây lan trong cây lúa thông qua sợi nấm xâm lấn (phân nhánh chỉ nhị) xâm nhập qua tế bào.

Trong nỗ lực tìm hiểu quá trình này, các nhà nghiên cứu đã sử dụng di truyền hóa học để biến đổi một protein báo hiệu để làm cho nó chấp nhận một loại thuốc cụ thể. Protein PMK1 chịu trách nhiệm ngăn chặn miễn dịch của cây lúa và cho phép nấm xâm nhập, do đó, bằng cách ức chế nó, các nhà nghiên cứu có thể bẫy nhốt nấm gây bệnh trong một tế bào. Mức độ chính xác giúp nhóm nhà khoa học phát hiện chỉ một enzyme có tên gọi MAP kinase chịu trách nhiệm điều tiết tốc độ xâm lấn của bệnh đạo ôn.

Nhóm nhà nghiên cứu hy vọng rằng phát hiện này sẽ giúp xác định các mục tiêu của loại enzyme và vì thế xác định được cơ sở phân tử của căn bệnh này.

Triệu chứng và tác nhân gây hại:

Bệnh do nấm Pyricularia oryzae gây ra. Nấm bệnh có thể tấn công trên lá, thân, cổ bông, cổ gié hoặc hạt lúa. Trên lá, ban đầu vết bệnh rất nhỏ, nhưng ở giữa vết bệnh, phần thịt lá đã bị hoại tử và đã biến thành khô xám, sau đó vết bệnh lớn dần và có hình thoi, đây là vết bệnh đặc trưng của đạo ôn.

Khi bị nặng, nhiều vết bệnh liên kết lại với nhau làm cho toàn lá bị "cháy". Nguy hiểm nhất là khi nấm tấn công trên cổ bông và cổ gié, làm cho toàn bộ bông hoặc gié bị khô và gãy gục...

Điều kiện phát sinh phát triển:

Trong điều kiện trời âm u, ít nắng, thời tiết mát, ẩm độ cao, kết hợp đêm có sương mù nhiều thì bệnh phát triển mạnh. Bệnh thường gây hại nặng trên những ruộng sử dụng bằng giống lúa nhiễm bệnh, gieo sạ dày, bón phân không cân đối và thừa đạm... Một số biện pháp quản lý bệnh đạo ôn đã được bà con nông dân áp dụng đạt hiệu quả:

- Chọn giống kháng bệnh hoặc ít nhiễm để gieo trồng (tham khảo cán bộ khuyến nông của địa phương, hoặc trên tài liệu, trên thông tin của truyền thông...). Xử lý hạt giống trước khi gieo sạ.

- Trước khi gieo trồng, vệ sinh đồng ruộng, dọn sạch tàn dư cây bệnh vụ trước (trục và dìm kỹ gốc rạ), dọn sạch cỏ dại quanh bờ...

- Không gieo sạ quá dày để cây lúa được khỏe mạnh, kháng được bệnh (áp dụng theo lượng giống khuyến cáo của chương trình IPM, khoảng 120 kg/ha, nếu sạ hàng thì lượng giống còn ít hơn).

- Bón phân cân đối hợp lý, không bón thừa đạm, nên sử dụng phân bón theo bảng so màu lá lúa (khi lúa bị thừa đạm, lá có màu xanh đậm và sẽ không đứng thẳng mà nằm ngang).

- Khi điều kiện thời tiết phù hợp cho bệnh phát sinh, phát triển như đã nêu ở trên, thì có thể chủ động phòng ngừa trước như: Không bón dư phân đạm, tăng cường phân kali. Cũng có thể chủ động phun thuốc phòng ngừa trước trong điều kiện ruộng được gieo bằng giống nhiễm, gieo sạ dày và bị dư đạm.

- Theo dõi ruộng thường xuyên, nhất là những giai đoạn cây lúa mẫn cảm với bệnh. Khi thấy bệnh chớm xuất hiện trên đồng thì ngừng sử dụng phân đạm và cần phun rải một trong các loại thuốc sau:

+ Phun Pysaigon 50WP, hoặc Saipan 2SL; Trizole 75WP/WDG hay Lúa vàng 20WP.

+ Rải Kisaigon 10H.

+ Nếu bệnh phát triển mạnh thì có thể phun lại sau 5 - 7 ngày.

*Chú ý khi phun xịt thuốc: Phun đủ lượng nước với bec phun tơi sương, phun khi ruộng đã ráo sương hoặc ráo nước sau mưa. Có thể phun trước khi lúa trổ hoặc sau khi lúa đã trổ đều.

Hoài Nam (Theo trang điện tử Mard, nông nghiệp Việt Nam)

Tags