Những start up tiêu biểu cho lòng đam mê và sức sáng tạo trong cộng đồng khởi nghiệp Việt Nam

Tài năng trẻ

Mạng lưới Tài năng trẻ Việt Nam toàn cầu

Những start up tiêu biểu cho lòng đam mê và sức sáng tạo trong cộng đồng khởi nghiệp Việt Nam

Thứ tư, 14/03/2018

Những start up tiêu biểu cho lòng đam mê và sức sáng tạo trong cộng đồng khởi nghiệp Việt Nam

1. Triệu phú đô-la bỏ Úc về Việt Nam bán khóa cửa vân tay thu trăm tỷ mỗi năm

Triệu phú đô-la bỏ Úc về Việt Nam bán khóa cửa vân tay thu trăm tỷ mỗi năm.Hàng nghìn chung cư, khách sạn, khu nghỉ dưỡng tại Việt Nam đang sử dụngkhóa cửa vân tay do doanh nhân 8X này phân phối.

Du học và tập kinh doanh từ nhỏ trên đất Úc, khi mới 25 tuổi, Hoàng Tuấn Anh đã kiếm được cả triệu đô la Úc. Thế nhưng anh vẫn quyết tâm bỏ hết để về Việt Nam lập nghiệp với sản phẩm khóa vân tay.

Quyết định táo bạo này bắt nguồn từ cái nhìn tích cực về sự chuyển đổi nhu cầu tiêu dùng đi cùng với sự phát triển kinh tế. Theo anh, việc chuyển đổi từ sản phẩm truyền thống sang sản phẩm kĩ thuật số ở Việt Nam sẽ tạo ra cơ hội kinh doanh khổng lồ, lên tới vài tỷ USD.
Năm 2010, doanh nhân 8X này thành lập Công ty Vũ Trụ Xanh - chuyên cung cấp khóa cửa vân tay PHGLock - phân phối độc quyền từ Úc.

Kinh doanh từ 18 tuổi, trắng tay rồi kiếm được triệu đô khi mới 25 tuổi

Sang Úc du học từ những năm cấp ba, Hoàng Tuấn Anh đã sớm tập kinh doanh. Ban đầu, Tuấn Anh đi làm cho cửa hàng bán đồ lưu niệm ở khu chợ trời Queen Victoria Market. Cứ 5 giờ sáng, khi nhiệt độ ngoài khoảng 5 độ, Tuấn Anh lại thức dậy và ra chợ bày biện gian hàng.

Năm 2006, trong một lần tìm mua tivi, tình cờ Tuấn Anh phát hiện một nơi chuyên bán đồ điện máy "factory second" của Samsung nhưng giá rẻ hơn nhiều so với hàng mới. Nhìn ra cơ hội kinh doanh, Tuấn Anh mua về rồi bán lại trên trang thương mại điện tử Ebay. Ngay lô hàng đầu tiên đã giúp Tuấn Anh có lãi lớn, vì hàng này chỉ có giá khoảng 30 – 50% so với hàng mới.

Chưa đầy nửa năm sau, Hoàng Tuấn Anh đã tự thưởng cho mình chiếc xe hơi trị giá 60.000 AUD (xếp vào hạng sang thời ấy), để ghi nhận những bước thành công đầu tiên trên con đường kinh doanh.

Năm 2007, Tuấn Anh tốt nghiệp ngành Kĩ sư Xây dựng nhưng chưa vội về Việt Nam mà ở lại tìm kiếm cơ hội kinh doanh mới. Một lần đọc báo, anh biết được chính phủ Úc đang triển khai dự án tấm cách nhiệt miễn phí cho người dân, nhằm cắt giảm năng lượng và bảo vệ môi trường.

Chương trình do Chính phủ trả tiền, lợi nhuận cao, 8x này quyết định vào cuộc. Anh liên tục bay sang Nga, Trung Quốc… để tìm nguồn hàng. Sau khi tìm được nhà cung cấp, anh ngồi suốt một tuần để đọc bộ tài liệu về quy chuẩn nhập khẩu gần 1.000 trang của Úc. Tuấn Anh cho biết, lúc đó sản phẩm này rất "hot", một căn nhà anh có thể lời từ 500 đến 1.000 AUD.

Thế nhưng ít lâu sau, Chính phủ ngừng dự án vì nhiều chủ đầu tư làm ăn gian dối. Hoàng Tuấn Anh gần như mất trắng, vì hàng tồn quá nhiều, không tiêu thụ được.

"Bài học kinh doanh đầu đời nhắc tôi luôn phải biết nắm bắt cơ hội thật nhanh. Nhưng đi nhanh tới mấy cũng phải nghĩ đến rủi ro, chuẩn bị phương án dự phòng. Vì cuộc đời này không có gì chắc chắn cả. Chỉ chắc chắn một điều là không có gì chắc chắn", anh tâm sự.
Không nản lòng, Tuấn Anh tiếp tục nhận làm dự án sa bàn cho quân đội Úc. Số tiền thu được sau này, anh dành dụm về Việt Nam lập nghiệp.

Chia sẻ lý do về nước khởi nghiệp, thay vì ở lại Úc với môi trường phát triển tốt hơn, doanh nhân này lý giải:

"Ở Úc rất phát triển, cái gì cũng có nên cơ hội cho người khởi nghiệp không nhiều, và chưa chắc đã thuận lợi. Tôi về Việt Nam, quan sát thấy đúng là nhiều cái chưa có so với thế giới. Đây chính là cơ hội tốt cho những người khởi nghiệp. Điều này giống hệt câu chuyện người bán dép tại Châu Phi mà nhiều người vẫn kể".

Sau hơn chục năm vừa học vừa làm ở Australia, Tuấn Anh đã có trong tay hơn 1 triệu AUD khi mới 25 tuổi. Năm 2010, Tuấn Anh dồn hết tiềm lực vào đứa con Vũ Trụ Xanh, với toan tính chiếm lĩnh thị trường khóa vân tay tại Việt Nam.

CEO 8x cho hay doanh thu năm 2017 đạt khoảng 100 tỷ đồng

Thị trường hàng tỷ USD, chung cư bình dân đến cao cấp sử dụng nhiều nhất

Theo tính toán của doanh nhân 8X, riêng TP.HCM đã có trên 2 triệu căn nhà và hơn 2.000 dự án nhà ở đang xây dựng (trung bình 800 căn hộ mỗi dự án). Nếu 2 triệu căn nhà có sẵn chuyển từ khóa cơ sang khóa vân tay, mỗi nhà dùng ít nhất 3 khóa, đã có thị trường 6 triệu khóa, nhân với 2 triệu đồng mỗi khóa, tức là 12.000 tỷ đồng.

Với 2.000 dự án sẽ có thêm ít nhất 1,6 triệu căn nữa, nếu mỗi căn dùng 3 khóa (tối thiểu 6 triệu đồng), sẽ có thêm 9.600 tỷ đồng nữa. Quy mô thị trường sẽ đạt gần 1 tỷ USD. Nếu tính luôn cả hệ thống nhà hàng, khách sạn, khu nghỉ dưỡng và trung tâm thương mại trên cả nước, giá trị thị trường còn cao hơn nhiều, lên tới vài tỷ USD.

Hiện tại, Vũ Trụ Xanh kinh doanh 2 dòng sản phẩm chính. Dùng trong nhà riêng và nhà chung cư là khóa mở bằng vân tay hoặc mã số. Còn trong các khách sạn, khu nghỉ dưỡng là khóa mở bằng thẻ từ.

"Trước kia cứ 100 chung cư ở Việt Nam mọc lên, thì chỉ 1-2 dự án là dùng khóa vân tay. Còn bây giờ, con số này là 50%. Sở dĩ người ta sử dụng khóa vân tay nhiều là vì nó tiện dụng, bảo mật cao và thời thượng", CEO Vũ Trụ Xanh nhận định.

Với các gia đình dùng khóa cơ, chuyện quên hay mất chìa khóa là điều diễn ra thường xuyên. Nếu như dùng khóa vân tay, lỡ một người quên mật khẩu thì các thành viên khác vẫn nhớ. "Chẳng bao giờ có chuyện 4-5 người cùng nhà lại cùng quên mật khẩu cả. Còn chẳng may bị trộm cắp, kẻ gian cạy cửa vào nhà, khóa vân tay cũng sẽ khó mở hơn", Tuấn Anh nói.

Tiện dụng là vậy, nhưng thời gian đầu, việc tiếp cận khách hàng của Vũ Trụ Xanh rất khó khăn. Các đại lý không dám bán sản phẩm mới, thậm chí được tặng sản phẩm trưng bày (thay vì phải mua như các thương hiệu nước ngoài khác) cũng không dám nhận. Từng có lúc Tuấn Anh muốn bỏ cuộc, vì toàn bộ vốn liếng đều đổ vào Vũ Trụ Xanh, nhưng thành quả thì vẫn chưa có gì. "Trước khi thành công, tôi đã đổ vào công ty cỡ 30 căn nhà mặt tiền trong vòng 7 năm", anh cười hiền chia sẻ.

Vũ Trụ Xanh đã chiếm lĩnh thị trường bán lẻ khóa vân tay tại TP.HCM, với hơn 300 đại lý

Kiên trì xây dựng nhiều năm, hiện nay Vũ Trụ Xanh đã chiếm lĩnh thị trường bán lẻ khóa vân tay tại TP.HCM, với hơn 300 đại lý. Thành công này nhờ cách tiếp thị đặc biệt và chiến lược lấp đầy khoảng trống thị trường: bảo hành. "Khóa vân tay là sản phẩm rất nhạy cảm. Nếu không bảo hành được trong vòng 1-2 giờ thì sẽ gây rắc rối cho khách hàng, họ sẽ bỏ mình ngay", anh phân tích. Hiện Vũ Trụ Xanh đang có hệ thống bảo hành trải hơn 30 tỉnh thành, hệ thống bán lẻ có mặt ở gần 40 tỉnh thành trên cả nước.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, 70% doanh thu của công ty lại đến từ kênh dự án bất động sản. Ngoài chất lượng và hệ thống bảo hành rộng khắp, Vũ Trụ Xanh cũng phân phối những sản phẩm có giá hợp lý, từ 2-10 triệu đồng/khóa, cao nhất cũng chỉ 40 triệu đồng. Với 2 triệu đồng, tuy chiếm chưa đến 0,2% giá bán, nhưng khóa vân tay giúp giá trị căn hộ tăng lên rất nhiều khi bàn giao cho khách hàng.

Lợi thế này giúp sản phẩm của Vũ Trụ Xanh chiếm được lòng tin của nhiều chủ đầu tư. Hầu hết các dự án chung cư từ bình dân đến cao cấp trên địa bàn TP. HCM đều hợp tác với Vũ Trụ Xanh. Ngoài dự án Sala City – Q.2, Diamond Lotus – Q.8, Park Residence – Q.7… do Vũ Trụ Xanh cung cấp toàn bộ khóa vân tay, các dự án lớn khác cũng bắt tay dài hạn với Công ty như Vincom Retail, Vietcomreal (tất cả các dự án từ năm 2015 về sau). Hơn 7 năm liên tục đánh chiếm thị trường, Vũ Trụ Xanh hiện nằm trong top 3 những công ty phân phối khóa vân tay lớn nhất Việt Nam.

Trong 3 năm liên tiếp gần đây, mức tăng trưởng của công ty đều đạt 100% mỗi năm. Doanh thu năm 2017 đạt khoảng 100 tỷ đồng. Đặc biệt, trong năm 2018, Vũ Trụ Xanh sẽ cung ứng cả chuông cửa màn hình. Sản phẩm cho phép chủ căn hộ đứng ở trong nhà có thể thấy được bạn bè, người thân tới chơi, và mở cửa cho họ chỉ với một nút bấm. Với mức giá từ 3-4 triệu đồng, Hoàng Tuấn Anh tin tưởng, đây sẽ là sản phẩm tiếp theo mang về thắng lợi cho Vũ Trụ Xanh.

2. Khởi nghiệp với Ứng dụng chia sẻ kiến thức mang tên Got It của doanh nhân Việt Nam - Trần Việt Hùng

Với vốn đầu tư 9 triệu USD cho vòng hạt giống và series A, ứng dụng chia sẻ kiến thức mang tên Got It của doanh nhân Việt Nam - Trần Việt Hùng - đang trở thành một trong những cái tên "hot" nhất tại Silicon Valley.

Got It đang là cái tên "hot" tại Silicon Valley, cái nôi của giới khởi nghiệp nước Mỹ. Cách đây 6 năm, khi còn là nghiên cứu sinh Tiến sĩ ngành Khoa học máy tính tại Đại học Iowa, Trần Việt Hùng bắt đầu giấc mơ của mình khi tạo ra nền tảng gia sư trực tuyến Tutor Universe, tiền thân của Got It. Sau một chặng đường nhiều thăng trầm, Got It gọi vốn được 9 triệu USD cho vòng hạt giống và series A, hiện chuẩn bị cho vòng gọi vốn tiếp theo để tăng trưởng. Không dừng lại ở ứng dụng hỏi – đáp trực tiếp cho lĩnh vực giáo dục, Việt Hùng có tham vọng mở rộng ra kết nối tri thức ở mọi lĩnh vực.

Tháng 6-2017, anh công bố nền tảng chia sẻ "kiến thức như một dịch vụ" (Knowledge as a Service – KaaS) đầu tiên trên thế giới giúp kết nối người dùng với các chuyên gia ở mọi lĩnh vực. Got It hiện chỉ có phiên bản cho người dùng sử dụng tiếng Anh, hứa hẹn sẽ mở rộng đa ngôn ngữ trong tương lai gần. Nhân sự của Got It là những kỹ sư tài giỏi xuất thân từ nhiều quốc gia với hai văn phòng tại Mỹ và Việt Nam. Mới ngày nào, có ứng viên đến phỏng vấn rồi bỏ về vì chê văn phòng tuềnh toàng, giờ đây Got It tại Việt Nam đã có cơ ngơi khang trang với tầm nhìn toàn cảnh Hà Nội tuyệt đẹp từ tầng 12 của một tòa nhà lớn ở phố Thụy Khê. "Văn phòng hiện có gần 40 nhân viên nhưng sẽ mở rộng lên 100 trong năm 2018, nên chắc phải kiếm một địa điểm mới" – Việt Hùng hào hứng cho biết, chỉ vài giờ trước khi lên máy bay quay lại Mỹ sau chuyến thăm quê hương ngắn ngày.

* Sau một Got It Study gây tiếng vang toàn cầu, Got It Pro đang bắt đầu chào sân, hứa hẹn làm thay đổi hoàn toàn thói quen của người dùng với các thắc mắc chuyên môn, anh có thể giải thích rõ hơn về nền tảng mới nhất này?

Đây là nền tảng dành cho nhóm người dùng lớn tuổi hơn đối tượng học sinh – sinh viên đang sử dụng Got It Study. Dù bạn làm việc ở bất cứ ngành nghề gì, sẽ luôn có những thắc mắc chuyên môn mà không phải lúc nào cũng được giải đáp nhờ tìm kiếm trên Google hay từ các trang web cộng đồng. Chúng tôi muốn tạo ra nền tảng kết nối người dùng và chuyên gia ở khắp nơi trên thế giới. Bất kỳ ai với kiến thức và kinh nghiệm trong lĩnh vực của mình đều có thể trở thành chuyên gia và bất kỳ khi nào có mười phút rảnh bạn đều có thể làm việc trên nền tảng của Got It để giúp đỡ người khác và kiếm thêm thu nhập.

Lĩnh vực đầu tiên chúng tôi muốn nhắm đến là Microsoft Excel, một trong những phần mềm phổ biến nhất thế giới của dân văn phòng. Theo nghiên cứu thị trường, nhu cầu giải đáp thắc mắc của người dùng Excel là rất lớn. Mặc dù mới ở chế độ thử nghiệm (beta) được vài tháng, chúng tôi đã nhận được hơn 20 ngàn câu hỏi gửi về cho nền tảng này. Bằng cách tích hợp một ô cửa sổ trò chuyện vào ngay trên giao diện Excel, người dùng có thể chat trực tiếp với chuyên gia và cùng thao tác với chuyên gia ngay trên file Excel. Chắc bạn cũng thấy, mỗi khi gặp vấn đề gì về công nghệ thông tin, nếu không có ai để hỏi, chúng ta thường hỏi "bác Google" đúng không? Và sẽ ra vô vàn kết quả, đôi khi khiến ta càng thêm mơ hồ vì chỉ có thể tương tác một chiều với câu trả lời. Đối với câu hỏi rất cụ thể, ví dụ tại sao hàm SUMIF không làm việc với dữ liệu ABC của tôi ở cột B, "Google" sẽ không thể nào tìm ra kết quả. Với giải pháp Got It Pro cho Excel, rất nhanh bạn đã có thể được kết nối với chuyên gia. Chúng tôi dùng công nghệ AI – Trí tuệ nhân tạo để xếp hạng và đánh giá các chuyên gia, giúp quá trình kết nối diễn ra hiệu quả nhất. Thuật toán ExpertRank – Xếp hạng chuyên gia sẽ đảm bảo kết nối bạn với chuyên gia phù hợp nhất cho câu hỏi của bạn trong từng lĩnh vực với năng lực tư vấn được đánh giá cao từ những lần tương tác trước đó.

Sau Excel, chúng tôi dự định tung ra Got It Dev dành cho các lập trình viên. Hiện chúng tôi đang hoàn thiện mô hình kinh doanh cho Got It Pro. Cụ thể, mức phí dự kiến là 7,99 USD cho nhóm câu hỏi dễ và 14,99 USD cho nhóm câu hỏi khó. Chúng tôi đang cân nhắc về chọn đơn vị thời gian tư vấn để tính phí cho hợp lý. Không chỉ Excel, trong tương lai, nền tảng Got It Pro có thể tích hợp vào rất nhiều lĩnh vực khác để cung cấp dịch vụ hỏi đáp giữa người dùng và chuyên gia trên toàn thế giới.

* Sergey Brin và Larry Page đã bỏ ngang bằng tiến sĩ Khoa học máy tính để lập ra Google với thuật toán PageRank, xếp hạng các trang web tìm kiếm. Hơn 20 năm sau, Trần Việt Hùng, khác một chút là đã tốt nghiệp tiến sĩ ngành này, đang xây dựng Got It với thuật toán ExpertRank xếp hạng các chuyên gia, với mong muốn tạo ra giải pháp tìm kiếm nhanh và chất lượng hơn Google. Có vẻ lịch sử đang lặp lại với sự xuất hiện của một sản phẩm vô cùng hứa hẹn?

Mọi thứ chỉ mới bắt đầu, bởi nhu cầu tri thức của con người là vô hạn. Nếu cần tìm kiếm nhanh, bạn không thể không dùng Google. Nhưng bản chất công cụ tìm kiếm như Google cũng có những mặt hạn chế. Thông tin sẽ khó đi sâu, thật sự có giá trị và bạn rất ít cơ hội được tương tác trực tiếp với một ai đó đủ uy tín và chuyên môn để bạn có thể tin tưởng. Cũng có những nền tảng để hỏi chuyên sâu như Quora hay StackOverFlow, nhưng bạn mất rất nhiều thời gian để có câu trả lời và cũng không có gì đảm bảo rằng câu trả lời đó là đúng. Với nền tảng Got It, bạn sẽ giải quyết được cả hai vấn đề: tốc độ kết nối và chất lượng của thông tin. Chặng đường còn rất dài nhưng tôi tin vào tầm nhìn của mình.

* Thử thách lớn nhất của mô hình Knowledge as a Service Platform – Kiến thức như một dịch vụ của Got It là gì?

Đó chính là mở rộng quy mô, gia tăng số lượng chuyên gia và người dùng trong khi vẫn giữ được chất lượng dịch vụ.

* Vậy anh sẽ làm thế nào để giải quyết thử thách này?

Chúng tôi phải thật sự hiểu người dùng. Got It Study đã làm được điều đó. Chúng tôi đã giúp người dùng giải đáp hơn 3 triệu câu hỏi, một con số khá lớn trong vòng hai năm.

Trong quá trình tìm hiểu người dùng, chúng tôi phải thay đổi liên tục, khi phát hiện ra họ muốn gì thì lập tức xây dựng sản phẩm theo hướng đó. Với Got It Study, chúng tôi quan sát họ chụp ảnh, thói quen post Facebook, hay sử dụng những app nào… Học sinh – sinh viên thường xài ứng dụng Snapchat, Instagram và Facebook cả ngày, dường như là bản năng. Chúng tôi thiết kế sản phẩm dựa trên những quan sát đó: Mỗi khi gặp vấn đề với bài giảng hay bài tập, học sinh – sinh viên chỉ cần chụp ảnh phần không hiểu rồi post lên nền tảng của Got It, sau đó kết nối và chat với các chuyên gia về học tập. Khi sản phẩm được đưa tới người dùng, nó phù hợp ngay với những gì đang diễn ra trong cuộc sống hằng ngày của họ. Khi công nghệ "gãi đúng chỗ ngứa", người ta sẽ dùng ngay và khi có được trải nghiệm tốt, họ sẽ tự động chia sẻ, mời bạn bè dùng thử và chúng sẽ tự nhiên lan truyền với tốc độ chóng mặt.

* Văn phòng của Got It ở Hà Nội được thiết kế rất hiện đại, đậm chất công nghệ và dự kiến phải mở rộng vì anh tuyển rất nhiều kỹ sư Việt Nam. Theo anh, đâu là điểm mạnh và điểm yếu của đội ngũ kỹ sư công nghệ trong nước?

Đối với Got It, cái gì ở đâu làm được tốt nhất, Việt Nam hay Silicon Valley, thì mình làm ở đó. Phần lớn công việc liên quan tới kỹ thuật, chúng tôi làm ở Việt Nam và luôn đầu tư rất mạnh vào nguồn lực con người để xây dựng một đội ngũ kỹ thuật tuyệt vời tại đây. Điểm mạnh thứ nhất của kỹ sư Việt Nam là mọi người làm việc rất chăm chỉ và "trâu bò". Thứ hai, với một số kỹ năng cụ thể về lập trình, các bạn học khá nhanh. Còn hạn chế đầu tiên là ngoại ngữ, nhiều bạn rất tệ. Kế đến là tư duy về sản phẩm. Ở Việt Nam, tôi thấy nhiều công ty để cho các kỹ sư làm từ A đến Z khi xây dựng sản phẩm. Họ thường thích vẽ vời và ít khi nghĩ về người dùng. Cứ nghĩ sao để càng khó càng tốt, để chứng tỏ mình là kỹ sư giỏi, làm được những cái phức tạp, những thói quen này thường gây khó khăn cho người dùng cuối. Cần nghĩ đến sản phẩm, đến người dùng cuối.

Một điểm hạn chế nữa là trải nghiệm xuyên các nền văn hóa, là khả năng cộng tác, phối hợp và chủ động làm việc trong một đội ngũ mới, đến từ nhiều quốc gia. Thường kỹ sư Việt khá nhát và chịu lép vế. Có thể do ngoại ngữ kém khiến họ thiếu tự tin. Đó là những hạn chế bề nổi. Đào sâu một chút, kỹ sư Việt thường không có nền tảng học thuật mạnh, khiến họ rất khó trở thành một kỹ sư tương đương với đồng nghiệp ở Silicon Valley. Các công ty gia công phần mềm thường chỉ cần một đội ngũ lập trình đông đảo làm đúng những gì đối tác yêu cầu, ít quan tâm đến người dùng. Lập trình viên nhận việc và làm cho xong, ít khi đào sâu và thật sự hiểu bản chất vấn đề. Không nhiều kỹ sư có nền tảng đào tạo tốt, giỏi về giải thuật, thiết kế kỹ thuật, cấu trúc dữ liệu… Năm 2017, Got It nhận 1.700 hồ sơ nhưng số lượng tuyển được chỉ trên đầu ngón tay.

* Đâu là nguyên nhân gốc rễ của những hạn chế này, thưa anh?

Không hẳn do bằng cấp hay quá trình đào tạo mà do người ta không thật sự quan tâm, đào sâu. Thị trường đang rất khan hiếm nhân lực về công nghệ thông tin, nên các bạn học ngành này một cách làng nhàng cũng có thể kiếm được việc làm tốt ở các công ty gia công phần mềm. Do đó, chỉ những ai có tham vọng trở thành kỹ sư giỏi thì mới chịu khó tôi luyện, còn đa số không quan tâm và rất tự tin về khả năng kiếm việc của mình. Chúng tôi phải chấp nhận thực tế đó tại môi trường Việt Nam, không thể yêu cầu họ giỏi ngay được. Chính vì vậy Got It rất chú trọng đào tạo cho kỹ sư, xem họ giống như một phần mềm vậy, có phiên bản 1.0, 2.0, 3.0,… Chúng tôi luôn tạo điều kiện để phiên bản sau tốt hơn phiên bản trước. Công ty đầu tư mua giấy phép của các thư viện về sách vở, giáo trình, khóa học trực tuyến,… và liên tục đưa nhân viên qua Mỹ để họ trải nghiệm, học hỏi. Quá trình đào tạo của Got It rất khắc nghiệt, hai tháng đầu các bạn sẽ bị giã như giã giò để thấy rõ con đường trở thành một kỹ sư thật sự. Phải có nền tảng tốt, giải pháp đưa ra phải xuyên suốt, toàn diện, làm cái gì thì phải hiểu bản chất vấn đề. Không như nhiều bạn khi gia công phần mềm cứ lên mạng tìm mã nguồn mở rồi về chỉnh, cũng ra được sản phẩm nhưng không thật sự hiểu. Khi tìm kiếm kỹ sư ở nước ngoài cho Got It, chúng tôi có nhiều sự lựa chọn tốt như Đông Âu hay Ấn Độ, nhưng tôi chọn Việt Nam vì muốn kiểm chứng khả năng công nghệ của chúng ta. Rõ ràng chúng ta làm được, chỉ cần một môi trường để các bạn rèn luyện và cải thiện. Nếu tăng quy mô lên hơn 100 triệu user, nhiều thứ sẽ phá vỡ các lý thuyết, quy luật mà mọi người thường biết, đó mới là bài kiểm tra thật sự, để xem mình có thể thích nghi, học hỏi và tư duy ra sao.

* Trong khi ở Silicon Valley, các startup, tập đoàn công nghệ lớn vẫn săn lùng nhân tài, thì nhiều nhân sự cấp cao từng làm cho các tập đoàn công nghệ lớn đã về với Got It. Anh làm thế nào để "chinh phục" họ?

Thời gian đầu vô cùng khó, phải mất rất nhiều thời gian. Như Matt Gabler, tôi mất 3-4 tháng mới thuyết phục anh ấy rời Lyft, đối thủ cạnh tranh lớn nhất của ứng dụng gọi xe Uber tại Mỹ, để về Got It đảm nhận vị trí Giám đốc Vận hành (Head of Operations). Họ đều là những người giỏi hơn mình nên chúng tôi phải nói rằng công ty thật sự rất cần kỹ năng, kinh nghiệm của họ và sẽ tạo điều kiện cho họ phát huy hết khả năng. Công ty cũng cam kết không để họ phải lo lắng chuyện tài chính, quan hệ đồng nghiệp…, họ chỉ cần tập trung vào công việc, đảm bảo sản phẩm đầu ra phải có đẳng cấp thế giới. Bây giờ đỡ hơn một chút, vì người ta nhìn thấy đội ngũ hiện tại rồi.

* Bài học lớn nhất anh rút ra được từ đợt gọi vốn thành công 9 triệu USD là gì?

Phải xem mỗi lần đàm phán với các VC Firm – Quỹ đầu tư mạo hiểm, dù được hay không, là bài học quý giá. Với những người từ chối đầu tư, phải tìm cách biết lý do vì sao người ta từ chối mình, chẳng hạn xin một cuộc hẹn riêng uống cà phê, để lấy được phản hồi của họ, những suy nghĩ của họ về mình. Nếu không lấy được tiền thì phải lấy được phản hồi thật lòng của họ, rồi suy ngẫm xem có hợp lý không, mình bị thiếu cái gì, làm sao để làm tốt hơn cho lần sau…

* Vậy phản hồi mà anh thường nhận được từ những lần bị từ chối đầu tư là gì?

Có một ý được lặp đi lặp lại, họ nói ngành kinh doanh gia sư – hỏi đáp này sẽ là kiếm tiền khỏe, nhưng khó thể phát triển thành công ty lớn, một công ty kỳ lân (một startup với giá trị cực lớn và tăng trưởng cực nhanh) được. Người thì nói chúng tôi chẳng thấy "ông Việt Nam" nào ở đây thành công cả, nên… thôi. Nhưng cũng có nhiều nhà đầu tư thấy được tiềm năng của Got It và tin vào tương lai của chúng tôi. Tổng cộng chúng tôi gặp khoảng 50 quỹ, có khoảng 10 cuộc gặp hai bên thực sự quan tâm đến nhau, trong đó 3-4 quỹ chấp nhận đầu tư cho Got It và đưa ra các điều khoản đầu tư. Trong vòng 24 tiếng, chúng tôi phải đưa ra quyết định lựa chọn xem ai hợp với mình nhất, đồng thời phải nói sao để vẫn giữ quan hệ với các bên còn lại. Có nhiều startup sử dụng điều khoản đầu tư của quỹ này để đàm phán, kỳ kèo với quỹ khác, làm vậy thì khi mọi thứ vỡ lở, uy tín của startup ấy cũng giảm sút, rất khó gọi vốn trong những lần sau.

Đang là người cố vấn (mentor) cho rất nhiều startup Việt, anh thấy họ thường gặp phải vấn đề gì lớn?

Có hai vấn đề. Thứ nhất là nhà sáng lập quá cá nhân, xem mình là giỏi nhất. Điều đó sẽ tạo ra khó khăn bởi sự phát triển của công ty bị hạn chế bởi chính nhà sáng lập. Người ấy giỏi đến đâu thì công ty chỉ có thể đến đấy thôi. Không có người giỏi hơn, công ty không phát triển tiếp được. Ít nhà sáng lập Việt chịu để công ty cho một người giỏi hơn mình điều hành. Với Got It, tôi biết mình thiếu kinh nghiệm quản trị, ứng xử với các quỹ đầu tư, môi trường Mỹ nên giao việc đó cho ông Peter Relan, ban đầu là người đầu tư vào Got It và hiện tại là CEO của công ty, tôi tập trung vào mảng công nghệ, phát triển sản phẩm. Muốn công ty phát triển, nhà sáng lập không được giấu dốt và phải luôn coi việc tìm những người giỏi nhất cho công ty là nhiệm vụ hàng đầu.

Vấn đề thứ hai là khả năng xây dựng sản phẩm tốt. Nhiều người hay làm sản phẩm theo chủ quan, tự nghĩ ra xong lao đầu vào làm, ít khi chịu ra ngoài tìm hiểu trước nhu cầu của khách hàng. Rất nhiều nhà sáng lập không thật sự chú tâm phát triển sản phẩm, chỉ lo đi dự sự kiện, chụp hình check in khắp nơi. Có cái gì đó hơi hào nhoáng, phong trào. Làm startup không rảnh rỗi thế đâu. Với công ty startup, sản phẩm – dịch vụ là điều quan trọng hơn mọi thứ khác, thời gian đầu nhà sáng lập phải là người quản lý sản phẩm (Product Manager) cho cả công ty.

Một điểm nữa là ít người nghĩ đến việc đưa sản phẩm ra ngoài biên giới Việt. Ít nhất phải nghĩ xem sản phẩm của mình có thể phục vụ được thị trường Đông Nam Á hay không, nếu được thì phải có chiến lược đưa sản phẩm vào các thị trường này ngay lập tức.
Điểm cộng của các nhà sáng lập Việt là rất chăm chỉ, nếu có sự hướng dẫn đúng đắn, cơ hội thành công sẽ cao.

* Theo anh, thế nào là một startup thành công?

Đó không hẳn là kiếm được nhiều hay ít tiền, mà là tạo ra một sản phẩm quan trọng với xã hội. Những công ty như Google hay Facebook mà ngừng cung cấp dịch vụ, rõ ràng thế giới cũng bị ảnh hưởng nhiều, đúng không? Họ là những công ty quan trọng với thế giới. Chúng tôi muốn xây dựng một Got It như thế!

3. Khởi nghiệp với robot gieo hạt xuất khẩu đi 14 nước

Nông dân Phạm Văn Hát được mọi người thán phục khi sáng chế nông nghiệp do ông tạo ra được xuất khẩu đi 14 nước trên thế giới...

Hàng trăm cái máy gieo hạt đã được bán ra thị trường Việt Nam và xuất khẩu đi nhiều nước. Phạm Văn Hát - ông chủ của chiếc máy này đã qua được cái đận gian khó của một người nông dân giỏi sáng chế và không ngừng nỗ lực thương mại hóa sản phẩm của mình.

"Vì muốn công việc nhà nông đơn giản, thuận tiện hơn nên tôi nghĩ nhiều cách làm khác nhau, những chiếc máy của tôi được quốc gia hiện đại về nông nghiệp như Israel sử dụng thì tại sao không sản xuất cho chính người nông dân Việt Nam? Đó là suy nghĩ đầu tiên của tôi khi tìm đường về nước sau những tháng ngày lao động vất vả tại Israel", anh Hát kể lại lý do mình về nước. Đây cũng là bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời doanh nhân của một nông dân như anh.

Làm lớn khi thị trường chưa đủ lớn

Lớn lên ở vùng đất Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương, Phạm Văn Hát vốn là một nông dân luôn tìm cách sáng tạo trong công việc đồng áng của mình. Trong những ngày tháng nông nhàn, anh Hát đi làm thuê cho một xưởng cơ khí và học được cách sửa chữa máy nổ, dựng khung thành cho công nông đầu ngang. Sau gần hai năm làm việc, với sự cần cù chăm chỉ nên anh đã cơ bản nắm được các nguyên lý hoạt động của máy nổ và thành thạo nhiều công việc khác của ngành cơ khí.

Không dừng lại ở việc làm thuê và canh tác đơn giản trên mảnh đất của mình, năm 2007 anh Hát quyết định đổ tất cả số tiền dành dụm được hơn 1 tỷ đồng để mua thêm đất và mở trang trại trồng rau an toàn theo các tiêu chuẩn VietGAP và GlobalGAP.

"Tôi gần như là người đầu tiên của tỉnh Hải Dương đầu tư sản xuất rau an toàn, là chủ của doanh nghiệp đầu tiên được cấp các loại giấy chứng nhận, nhiều đoàn khách trong và ngoài nước đến tham quan đều khen ngợi và khuyến khích nên mở rộng quy mô. Tôi đã cố gắng làm nhưng tôi đã thất bại cay đắng", anh Hát chia sẻ. "Sai lầm của tôi là làm ăn lớn khi thị trường chưa đủ lớn. Tôi đã đi trước đón đầu quá sớm khi đầu tư cho nông nghiệp công nghệ cao như nhà lưới, nhà màn, nhà phủ... Đến khi phá sản, những tài sản mua hàng chục triệu đồng chỉ đem bán lại được vài chục nghìn để bà con quây chuồng gà".

Lần thua cuộc này khiến anh Hát mất trắng số vốn đầu tư ban đầu và ôm một đống nợ mà mãi đến mấy năm sau mới trả được.

Để trả được số nợ lớn như vậy, anh Hát quyết định đi xuất khẩu lao động ở Israel với số tiền bỏ ra cũng lên đến 200 triệu đồng vào năm 2010.

"Tôi quyết định tìm con đường của mình từ đất nước Israel để vừa lao động vừa tìm hiểu tại sao mình thua", anh Hát kể. "Sang đó tôi mới thấy, mặc dù là quốc gia công nghệ nông nghiệp cao nhưng có rất nhiều phần công việc vẫn chỉ dựa hoàn toàn vào sức người. Điều quan trọng là họ có cơ chế hoạt động, điều tiết để không xảy ra tình trạng được mùa mất giá, sản xuất rất hiệu quả".

Thời gian đầu ở Israel, công việc chính của anh Hát là rải phân trên ruộng đất đã xử lý và đã cấy vi sinh. Dưới cái nóng 47-48OC của mùa hè Israel, việc rải phân một cách rất thủ công nhanh chóng làm người nông dân kiệt sức.

Không chịu nổi sự vất vả đó, anh Hát đề nghị chủ trang trại Israel cho anh được nghỉ làm việc để chế tạo máy với cam kết sẽ sản xuất được chiếc máy có khả năng thay thế cho 15 con người.

2 ngày sau, chiếc máy được chế tạo thành công và bắt đầu áp dụng trên đồng ruộng Israel. Mặc dù đã nhìn thấy kết quả từ chiếc máy này, người chủ trang trại Israel vẫn muốn anh Hát tiếp tục cải tiến để hoàn thiện hơn khả năng làm việc của chiếc máy này. Máy rải phân đời thứ 2 và đời thứ 3 tiếp tục ra đời ngay sau đó. Anh Hát được thưởng số tiền tương ứng 200 triệu đồng và nâng lương.

Sau chiếc máy rải phân tự động, anh Hát đã cải tiến và sáng chế ra một số loại máy móc, công cụ lao động như: máy rải phân tự động, máy cắt rau tự động, máy dọn rau sau thu hoạch và bộ dao cắt hành tiện dụng.

Cũng từ thành công này, anh Hát bắt đầu tính đến việc trở về Việt Nam và quay trở lại con đường khởi nghiệp ngay trên quê hương mình.

"Quyết định về của tôi cũng không dễ dàng vì phía Israel vẫn muốn giữ tôi làm việc, nâng thu nhập cùng nhiều ưu đãi khác. Ở Việt Nam, tôi vẫn còn nợ đến 3 tỷ đồng trong khi trong túi vẫn chưa tích luỹ được vì mới đi xuất khẩu lao động một thời gian ngắn. Tiếng xấu vỡ nợ vẫn còn sẽ gây khó khăn trong việc làm ăn. Nhưng tôi vẫn muốn về. Tôi đã từng làm chủ doanh nghiệp và tôi hiểu lần này tôi có thể làm được với ngành dọc là sáng chế máy móc phục vụ nông nghiệp Việt Nam", anh Hát chia sẻ.

Không ngừng sáng tạo

Đầu năm 2012, anh quyết định quay trở về nước và mở lại xưởng cơ khí. Anh đã tiếp tục tập trung nghiên cứu chuyên sâu hơn về lĩnh vực cơ khí nông nghiệp. Từ sự đam mê nghề nghiệp kết hợp với những kiến thức, kinh nghiệm đã được tích lũy trong quá trình lao động tại Israel - một nước có nền nông nghiệp hiện đại, anh đã chế tạo ra bộ ép luống soi rạch trồng rau các loại và bộ ép luống chuyên dùng cho cà rốt. Đồng thời còn cải tiến một số bộ phận của máy làm đất như: chế tạo cày 02 lưỡi thay thế cho cày 01 lưỡi, cày 4 lưỡi thay thế cho cày 3 lưỡi mà công suất không thay đổi.

Thấy rõ hiệu quả, anh Hát đã tập trung vào sản xuất rồi cung ứng ra thị trường hàng trăm sản phẩm mỗi năm và được nông dân các tỉnh tin dùng. Từ hiệu quả của cày 2 lưỡi và cày 4 lưỡi đã giúp người nông dân đỡ vất vả, đồng thời nâng cao năng suất lao động, thúc đẩy quá trình cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp, góp phần đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.

Sau đó, anh Hát tiếp tục nảy ra ý tưởng chế tạo một chiếc máy gieo hạt. Năm 2014, chiếc máy gieo hạt của anh lần đầu xuất hiện trên thị trường và lập tức được nhiều người tìm đến đặt mua. Anh gọi sản phẩm của mình là "Robot đặt hạt".

Ưu điểm của máy là có thể điều chỉnh đặt hạt chính xác theo cự ly định sẵn. Một "Robot đặt hạt" của anh thay thế được cho 40 người làm việc. Vì thế, nếu có máy, gia đình không phải lo thuê lao động đặt hạt cho kịp thời vụ, mà còn chủ động thời gian gieo hạt, trồng trọt.

Sau hai năm nghiên cứu, chế tạo và hoàn thiện sản phẩm, đến nay, khoảng 200 robot đặt hạt thương hiệu "Phạm Văn Hát" đã được bán trên toàn quốc và 50 chiếc được xuất khẩu sang 14 nước với giá 2.500 USD/chiếc. Thương hiệu này cũng gắn với khoảng 30 loại máy nông nghiệp các loại khác.

"Với bà con nông dân Việt Nam, máy phun thuốc sâu và máy trồng đậu đỗ tự động là được bán nhiều nhất. Năm ngoái tôi đã trả hết nợ và mở rộng xưởng ra 200 mét vuông. Tôi đã qua được giai đoạn khó khăn nhất của mình rồi", anh Hát chia sẻ.

Tuy nhiên, không dừng lại ở thành quả này, nhà sáng chế Phạm Văn Hát muốn được mở rộng quy mô sản xuất hơn nữa để có thể sản xuất hàng nghìn cái, đẩy mạnh các thị trường tiêu thụ thay vì chỉ ngồi chờ khách đến đặt hàng và làm theo yêu cầu. "Tôi muốn tìm được đối tác để cùng hợp tác đầu tư. Khi đó, chúng tôi có thể sản xuất hàng loạt, nhờ đó giá bán máy sẽ rẻ hơn và vừa túi tiền với bà con hơn", anh Hát bộc bạch.

"Song không dễ tìm được đối tác có cùng chí hướng. Một số người đã gặp tôi và họ tính giá trị của doanh nghiệp tôi là 3 tỷ đồng tất tần tật mà không tính giá trị sáng chế, thương hiệu sản phẩm của tôi. Như vậy chưa hợp lý lắm nên tôi chưa đồng ý. Đây cũng là điểm yếu của người nông dân, tôi chưa biết làm như thế nào để định giá được sản phẩm và doanh nghiệp của mình. Rất cần có người chung tiếng nói để cùng đưa sản phẩm đến đông đảo bà con nông dân nước mình và tiếp tục cải tiến, sáng chế thêm nhiều máy móc mới hỗ trợ tốt hơn cho công việc đồng áng", anh Hát tâm sự.

Trần Đông (tổng hợp)

Tags